KIRIM TATAR TÜRKÇESiNiN YAYILMA ALANLARI

Türkler, M.Ö. VII. yüzyılda Kırım’a yerlesmeye baslamıstır.
Fakat Kırım Türkçesi XIII. yüzyılda Kıpçak Türkleriyle birlikte bir edebî dil haline gelmistir. XV. yüzyıldan sonra Osmanlı Devleti Kırım’ı hem siyasi olarak hem de kültürel olarak etki altına almıstır. 1771’de Rusların Kırım’ı isgalinin ardından Kırım Tatar Türkleri Balkan ülkelerine ve Anadolu’ya göçmeye baslamıstır. 1944 yılından sonra ise Ruslar Kırım Tatar Türklerini, basta Özbekistan olmak üzere Orta Asya, Urallar ve Sibirya’ya sürmüslerdir. 1990’da Sovyetler Birliği dağılınca Kırım yeniden toparlanma sürecine girmistir.

Kırım, Türkler ve Türkçe

Kırım’daki Türk varlığı M.Ö. VII. yüzyıla, Sakalara kadar uzanmaktadır. Daha sonra Hun, Bulgar, Avar, Hazar ve Peçenek Türkleri Kırım ve çevresinde etkili olmuslardır. Aynı dönemlerde Kırım’da Sarmatların, Alanların, Greklerin, Bizans’ın ve Slav kabilelerinin de izler bıraktıkları bilinmektedir. Çok önemli bir geçis noktasında yer alan Kırım, tarihin bu döneminde de pek çok dilin, kültürün ve farklı milletlerin yan yana yasadığı bir merkez olmustur.
(Kurat, 1992: 7-64)

Bütün bu çesitliliğe rağmen Türk varlığı gibi, Türk dili ve kültürü de Kırım’da ayakta kalmayı basarmıstır. Fakat bugüne kadar, bu döneme ait Türkçe bir yazılı belge tespit edilememistir. Bundan dolayı söz konusu zaman dilimini, Türk dilinin Kırım’da konusma diliolarak kullanıldığı dönem seklinde değerlendirmek uygun olacaktır.
Kırım’da Türk kültürünü ve dilini baskın duruma getirenler, Kuman-Kıpçak Türkleri olmustur. Karadeniz’in kuzeyi yüzyıllarca Dest-i Kıpçak olarak anılmıs ve Kırım, bu dönemde Kıpçak Türkleriiçin çok önemli bir yerlesim merkezi olma görevi üstlenmistir. Bu sebeple Kırım‘da yazılmıs ilk Türkçe eser, Kıpçak Türkçesiyle kaleme alınmıs Yusuf ile Zeliha hikâyesidir. Eser, 1232’de ölen Ali adlı bir sairin kaleminden çıkmıstır. Kırım’da yasayan sair ve yazarlardan
Kıpçak Türkçesiyle eser veren baskalarının bulunduğuna da süpheyoktur. (Kurnaz-Çeltik: 1998: 671)

2001 yılı itibariyle Kırım Özerk Cumhuriyeti’ndeki nüfusun
anadil ve milliyete göre dağılımı söyledir:

milli dili %                       Ukraynca                 Rusça            diğer
Rus                            99,7                                0,2                          x                  0,1
Kırım Tatarı                93,0                                0,5                        5,9                 0,6
Tatar                          67,8                                0,1                       25,0                7,1
Azeri                          55,8                                0,7                       37,9                5,6
Ermeni                       52,9                                0,3                       46,1                0,7
Ukrain                       40,4                                 x                          59,5                0,1
Moldavan                   31,0                                1,9                        66,0               1,1
Rum                           23,8                               1,1                        71,8                3,3
Koreli                         20,1                               0,1                        78,8                1,1
Bulgar                        18,4                               3,1                        77,6                0,9
Belarus                       17,1                               0,9                         81,8               0,2
Leh                              4,1                              20,4                       74,6                0,9
Musevi                        1,9                               1,1                         96,7                0,3
(www.vatankirim.com)

Kaynakça: Nevzat Özkan