YAKUB BEY VE KAŞGAR HANLIGI
YEDİ ŞEHRİN EFENDİSİ YAKUB BEG
Bu eser, Kaşgarya Hanlığı kurucusu Atalık Gazi Yakub Han Bedevlet hakkında Türkiye’de neşredilmiş ilk
eserlerden biri olma özelliğini taşıyor.
Türkiye’den dört bin kilometre uzaklıkta ata mekan Doğu Türkistan topraklarında 1864-1877 döneminde hüküm süren Kaşgarya Hanlığı; Osmanlı’nın uzak Asya’daki son sınırını teşkil etmiş olmasının ötesinde bütün Türkistan coğrafyasında bağımsız devlet olma, hür yaşama bilincinin de yayılmasına vesile olmuştur.
Batı Türkistan topraklarını ele geçiren Ruslar, Afganistan Hindistan (Pakistan) toprakları üzerinde de
hakimiyet kurmak istiyordu. İşte Yakub Han ve Kaşgarya Hanlığı Rusların bu egemenlik
planının gerçekleşmesini de engellemişti.
Yakub Han ve Devleti’nin bir başka işi; Hindistan ve Afganistan üzerinde hakimiyet kuran İngilizlerin Orta Asya coğrafyası üzerinde planladığı “Büyük Oyun” isimli yüz yıllık planına darbe indirmek olmuştur.
Yakub Han’ın Osman Devleti ile kurduğu ilişki ve akabinde Osmanlı Devleti’ne resmen bağlılığını ilan etmiş olması, O’nun Rusya, Çin ve İngiltere gibi devlerin oynadığı “hakimiyet oyunu”na rağmen kurduğu 13 yıllık devlet, tarihin kayıtlarına “diplomatik bir zafer” olarak kaydedilmiştir.
Ayrıca Yakub Han’ın diplomatik duruşu; Kaşgar Hanlığı’ndan önce Türkistan coğrafyasında muğlak ve çekingen siyaset izleyen Osmanlı Devleti’nin daha dirayetli ve daha aktif bir politika izlemesine yol açmıştır.
En önemlisi de Yakub Han kurduğu Hanlık ile bilerek veya bilmeyerek, Rusya’nın Afganistan üzerinden Pakistan bölgesine inişini, hatta İran üzerinden Akdeniz ile buluşmasına engel olmuştur.
İşte konusunda ilk olma özelliğini taşıyan elinizdeki bu kitapta; Çin ve Rusya gibi iki deve karşı Yakub Han’ın 13 yıl gibi uzun bir süre direnişinin hikayesini ve Rus ve Çin’in O’nu yok etmek için sergilediği oyunları ve iç çekişmeleri bir film sahnesinde imiş gibi ibretle okuyacaksınız.
D.A. İsiyev’in “Yedişehir Uygur Devleti” adlı kitabında anlattığı üzere “Akıllı, çalışkan; amacına ulaşmada gözünü dal-budaktan esirgemeyen cüretkar ve düşmanını yok etmede her hangi bir hileye başvurmaktan çekinmeyen kurnaz bir şahsiyet” olarak bilinen Yakub Han ve dönemini anlatan elinizdeki bu kitabı ibret alınması ve okunması gereken eser olarak tavsiye ediyorum.
İsmail Cengiz
30.11.2019 / İstanbul
Doğu Türkistan Milli Merkezi Gen. Sek.
Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu Gen. Bşk.
