Telli Şırak ve Koraz Telleme
Kırım Türklerinin göç hikayesi Osmanlı Devletinin son dönemlerine, 19. yüzyılın sonunda gerçekleşen Osmanlı–Rus savaşlarına uzanır. Uzun bir dönemi kapsayan savaşın etkisiyle Kırım’dan, Balkanlar’dan ve Kafkasya’dan göç etmek durumunda kalan halkın büyük çoğunluğu Osmanlı hükümetinin desteği ile Anadolu topraklarına yerleştiler. Göç edenlerin bazıları Balkan toprakları üzerinden bazıları da gemi yolu ile Osmanlı topraklarına göç ettiler. Genellikle Trakya ve Bursa, Ankara, Eskişehir illerine yoğun olarak yerleştirilmişlerdir.
Eskişehir ilinde Kırım göçmenlerinin kurduğu ilk köylerden Seyitgazi ilçesine bağlı Aksaklı ile Çifteler ilçesine bağlı Ilıcabaşı köylerinin mazisi 1858-1860 yıllarına kadar uzanır. Bu tarihten sonra da devam eden göçlerle Eskişehir’e gelip yerleşen Kırım Türkleri 33 köyün ve belli başlı bazı mahallelerin de kurucusu olmuşlardır. Işıklar Mahallesi, Ömerağa Mahallesi, Mamure Mahallesi, Hacıseyit Mahallesi, Şeker Mahallesi, İhsaniye Mahallesi ve Kırım Caddesi Kırım göçmenlerinin yerleştirildikleri alanlardır.
Eskişehir’e Kırım ve Balkanlar’dan göçen Kıpçak Türklerinin düğünlerinde , erkek tarafında düğünün başlaması esnasında yapılan gelenektir.
Tel Şırak Telleme: Erkek tarafına genç yeni evli erkekler ( kırcımanlar -35-45 yaş arası erkekler) davet edilir. Çeşitli ikramlar eğlence esnasında “Tel Şırağı” hazırlamaya başlarlar. Yarım turp veya kavunu terazi şeklinde sopanın iki ucuna hareket edecek şekilde iplerle bağlanır. Üzeri renkli elişi kağıtları ile süslenir. Sabaha karşı süslenen şırak düğün evinde diğer misafirlere gösterilerek eğlenti yapılır. Sabah tellenen şırak bir genç ve bir erkek çocuğu ile hediyeler eşliğinde kız tarafına gönderilerek düğünün başladığı ilan edilir. Şırağın anlamı ışıktır. Tellenen şırakta evin ışığı olan kadını temsil eder.
Koraz (Horoz) Telleme: Şırağın gönderildiği sabah erkek tarafının genç kızları düğün evine kahve dövmeğe çağırılır. Düğün başlar. Genç kızlar sembolik olan horozun gövdesini kağıt ya da kumaşlarla oluştururlar. Horoz başı yapımında bazen kesik horoz başı, kazığa çakılmış bir elma ve ağzına yerleştirilen sigara bazen de kağıttan yapılmaktadır. Gövde her renkten kıvrılarak kesilen elişi kağıtlarının kat kat toplu iğnelerle tutturulmasıyla oluşturulur. Tellenen horoz büyük bir tepsinin ortasına yerleştirilir ve etrafı kuruyemiş ve bozuk paralarla doldurulur. Tepsinin kıyıları renkli şifonlarla tutturulur. Horoz tellemeyi tamamlayan kızlar düğün evinin bahçesinde tepsiyi elden ele dolaştırıp eğlenirler. Horoz telleyen kızlara katlama ve paklava ikram edilir.
Coğrafi Dağılımı:
Eskişehir ilinde merkezde ancak özel günlerde( Tepreş Şenlikleri) ve derneklerin toplantılarında yapılmaktadır. Köylerde bu gelenek bilinmesine rağmen gittikçe düğünlerde uygulayan sayısı azalmıştır. Bunun sebebi, düğünlerin eskisi gibi 3 gün sürmemesi ve köylerde ikamet edenlerin sayılarının azalmış olmasıdır. Sivrihisar ilçesine bağlı Ortaklar köyünde düğünlerde halen yapılmaktadır.
Kırım ve Balkan Türkleri Dernekleri tarafından bu gelenek, yapılan etkinlikler de (Tepreş Şenlikleri gibi) gösteri olarak gelecek kuşaklara aktarılmalıdır.
Kaynak :eskisehir kultur envanteri
