Nazım Hikmetin Kırıma ziyareti
HİKMET ve QIRIM
Maña bu kederli vaqianı qart bir hoca hikâye etti. O, bütün ömür “Artek”te çalışıp, bu pionerler lagerini ziyaret etken belli insanlarnıñ aman-aman hepisini hatırlay edi.
Aqşam üstü biz ekimiz Ayuvdağğa yol alıp, muzıka mektebi yanından keçe edik. Sağ taraftaki divar artında yol boyu selbiler öse, aşağıda deñiz şuvulday, ortalıqta kimse yoq.
– Toqtap tur, saña bir yer köstereyim, – dedi birden hoca.
O bir adım atıp, çette ösken çalılarnı açtı. Tireme divar ortasında üstünde yarı silingen, üstünde arap harfleri olğan eski bir mermer parçasını kördim.
– Bu baştaşnıñ bir qısmıdır, – dedi hoca. – Mında evelki zamanda olduqça büyük tatar mezarlığı olğan. Yerli sakinler bu yerde asırlar devamında yaqınlarını defn etkenler, dualar oqup, qabirlerni temizlegenler, terekler oturtqanlar. Qırq dörtte tatarlar sürülgende mezarlıqnı tezden yerle-yeksan etkenler, baştaşlarnı bozğanlar. Eski taşlarnı divar ve qoralar qurmaq içün işletkenler.
– Mına bu üç qatlı evni köresiñmi? – devam etti qart. – O ev mezarlıq yerinde tura. Onıñ temelini qazğanda nice-nice qafatası ve kemiklerni çıqarıp atqanlar, daa nice-nice qaldırğanlar… Sakinlerniñ özleri bu evni sevmegenleri esassız degil, olar sıq-sıq hastalanalar, dep aytalar.
– Hatırlayım ki, – dedi hoca biraz indemegen soñ, – şu ev daha olmağanda, pionerlerge musafirlikke kelgen Nazım Hikmet ile beraber bu yerlerde keze edik. Bu büyük türk şairi o vaqıt bütün dünyağa belli edi. Bizde onı tam manasıyle başqa köterip yürgenler. Biz ekimiz, mına şimdi sennen kibi, eppeyi kezip suhbetleşken edik. Bir kere laf etip yürgenimizde, Nazım endi nevbetteki adım atayatqanda birden artqa çekildi ve yol ortasında yatqan taşqa tikilip baqtı. Taş üstünde arapça satırlar oyulğan edi. Nazım olarnı diqqatnen oqup, başını kötergen soñ bir türlü oldı. Yüzü qızarıp bozardı.
– Bilesiñizmi, – zornen nefes alıp dedi o, – bu baştaş olıp, onıñ altında on yedinci asırda yaşağan meşhur şair ve alimimiz kömülgen edi… – Bundan soñ o, şairniñ adını ayttı, amma olduqça zor ismi aqlımda qalmadı. – Bu baştaşnıñ bir parçası bile ğayet emiyetlidir! Onıñ yeri müzeyde olmalı. Onı derhal yoldan almaq kerek!
Lâkin taş ağır olıp, onı köterip olamadıq. Biz “Artek”niñ müdirine bardıq. Şamata kötergen Nazımnı tınçlandırmaq qıyın edi: o ğayet qızıştı, bağırdı, qolnen türlü ima-işaretler etti. Onı böyle halda daha kimse körmegen eken.
Qasevetke oğrağan lager müdiri başını salladı, razılaştı, çare körmege söz berdi, aman qayergedir telefon açtı. Qısqası, Nazımnı tınçlandırdı…
Baştaş tapılğan yerge Hikmet ile beraber eki saatten soñ kelsek, taş artıq bir çoq ufaq qısımlarğa parçalanğan edi. Bundan da ğayrı, bese-belli, daa bir çoq qısımları yetişmegen. Körünip turğanı kibi, baştaşnı aşıqçanlıqnen bozıp, parçalarını alıp ketkenler, amma bazılarını alıp yetiştirmegenler. Elbet de, qabahatlılarnı araştırmaq endi faydasız edi. Bu vahşiylik yuqarıdan telefon açılğan soñ yapılğandır.
Nazım qırılğan parçalar yanında hayli vaqıt turdı. Çaresizlikten közyaşları aqqan…
– İşte, böyle etip baştaş ğayıp oldı ketti, – dep sözüni yekünledi hoca. – Baştaşnıñ parçalarından birisi ev temelinde ya da divarda tapılsa tapılır. Şimdi divarda kördigimiz parça o baştaşnıñki olsa kerek…
Biz biraz indemey turdıq. Ortalıqnı tamamile qaranlıq bastı. Artqa ses çıqarmay qaytayatqanımızda, aşağıda deñiz öyle de şuvulday edi.
Zakir KALMIKOV
Rusçadan Seyran Süleyman tercime etti
Sözlük:
Qart – yaşlı, ihtiyar
Artek – Kırım’da bulunan bir gençlik pioner kampı
Ayuvdağ – Kırım’ın meşhur Ayı Dağı
Terek – ağaç
