BULGAR TÜRKLERİ

Sənan Qılıncarslan Qacar/Azerbaycan

Tarihi anayurdu Karadeniz bozkırları olan Bugarlar, Türkmenler gibi Avrupa Hunlarının ardıllarıdır.

Bu açıdan Bulgarlarla Türkmenler bir elmanın iki yarısı gibidir. Bulgarlar, bağlı olarak yaşadıkları Avar Kağanlığı’nın yıkılmasından sonra, 632 yılında Kubrat Han önderliğinde Bulgar Kağanlığı’nı kudular. Kubrat Han’ın 665 yılında ölmesiyle, Türkmenlerin kurmuş olduğu Hazar Kağanlığı’nın baskısı sonucunda Bulgar Kağanlığı 681 yılında yıkıldı ve ardından Bulgarlar ikiye bölündü. Kubrat’ın küçük oğlu Asparuh’un yönetiminde güneybatıya yerleşen bölüm 678 yılında Tuna Bulgar Hanlığı’nı kurarak Bugünkü Bulgaristan’ın temelini attı. Kubrat’ın büyük oğlu Batbayan önderliğindeki öteki bölüm ise Hazar Kağanlığı’nın egemenliğini kabul ederek, kuzeye göç etti ve İdil bölgesine, Kazan çevresine yerleşti.

İdil Bugarları, Hazar Kağanlığı’nın zayıfladığı sırada, 965 yılında bağımsızlığını kazanarak bir hanlık kurdular. Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lugat t-Türk adlı eserinde sözünü ettiği Bulgarlar, İdil Bulgarlarıdır. Bulgar adı, ‘bulamak’ ve ‘kızdırmak’ anlamarına gelen “bulgamak” (bulamak) sözünden gelir ve ‘kızgın’, ‘asi’ gibi anlamlara gelir. Günümüzün Tatarları Bulgar, Kıpçak ve Tatar boylarının karışımından ortaya çıkmıştır.

Arif Cengiz Erman.