TATAR ŞEHITNIN DESTANI
Qutlaymız 115 sene doğımından
Bulutlar,qara bulutlar
Bastılarbıznı,bastılar! Bin doqız yüz qırq sekızde
Romanya nı şay bastılar !
Ruslar sınır geştıler,
Qırım gene qayıpta !
Qara bulut, qanlı bulut,
Alay yernı astında tut !
Alay yerde rus emırı !
Tatar cılay, azab bulut,
Tarih urdı, söndı umit,
Siberya’ ğa toldı tatar !
“Ğarib boldın, ah, milletım
Umitlerım sondı, Tanrım !”
Dedı Necıp rusnı korıp,
Candı Vatan, candı Qırım,
“Ğurbetlıkte şekkenlerım
Qayerlerde son alacak ?”
Azaplar nın sırt cölında
Sabaqların sert astında,
Necıp saqlı, qaşıp tura
Keşe, kunduz, ay carıkta,
Nefesınde , duvasında,
“Ğarip Tatar” dep otura !
Bin dokuz yüz kırk sekızde
Kuz ayların cellerınde,
Suvık arttı cavunlarda,
Necıp qaber bekliy anda,
Sabaqların sert astında,
Millet uşun canıp – sone !
Ekı qatlı binasında,
Kırer qapı bar turğanda,
Artqa şığış korınmiy.
Kelgenlernı koz aldında
Bılıp şığa sırt qapıda,
Şol cölına qayıp bola!
Carıl bulut, tan aşılsın,
Milletınden qaber alsın !
Iyip kelıp aytabılsın !
Kuz ayları, cavun causın,
Ayaq ızı korılmesın,
Eger jandar kele bolsa !
Qaşıp cürmek, saqlı turmak,
Bır umitnı canlandırmaq
Neğadar zor, Tanrım menım !
Sınır geşıp bar qurtulmak
Serbest dünyan qolı uzak,
Bır can uşun, şamar cütmak ?
Ketalmayman oz başıma,
Milletımnın zor vaqtında !
Neday kundır yabancıda,
Mında cürtım, tatarlığım,
Aqam kettı, men qatiyım ?
Milletımnın barlığına yaşayım !
Geşalmayman şu sınırdan,
Ketalmayman oz cürtımdan,
Ata, bala, eş, terketıp !
Tatarlığım Dobruca’dan
Vatan duygım ta Qırım’dan
Bır insanga bır olım bar, Alla’dan !
Koy kenarı, itler ure,
Qalıplerge dert tıgıle.
Iyip keldı qaberlermen
Jandarmalar qapay – kele,
Komunistler bek şektıre,
Qaşıp cürmek zorlı eken !
– Sau bol, Iyip, cıgıt tatar,
Eş qorqmaysın sen urustan,
“Ne o qorqı”dep ketesın.
Yetıştımı bergen param
Uzaq koyde tutulmağan
Saqlı qalğan qırımlığa ?
– Cettı paran, kuvandılar,
Sağa Selam dedı onlar !
Cesaretın, doğrılığın, bek bılıp.
Amma, Necıp, bek qorqalar !
Ep cöytıla qırımlılar,
Lagerlerge toplay ruslar !
Şolnı keşe, qaranğılık
Qaplağanda, bız cüriyık
Üynın alın qaramağa…
Sultan eşın bek yaqınlıq
Millet uşun fedakârlık
Kostergende, quvanşayık.
El – alemler deren yuqlay
Jandarların sesı şıqmay
Koy kogınde ay caltıray.
“Keldı üyge bızım babay”
Dep quvanşa, Suyum, Boray !
Qurtulmağa qaray babay…
* * *
Onun etken iygılıgı
Korunıp turğan doğrılıgı
Tatarlarnı quvantkan !
Bılıp qalğan romen kalkı
Qırım degen vatanları
Tatarların, bo topraqta barlığı.
Dobruca’nı zıncır sardı,
Az insanda quvet qaldı
Duşmanların qarşısında !
Eşıteler, romen, tatar tutuldı,
Eşıteler makidonlar qalqıştı,
Erkez bıle qaranğılıq qapladı…
Koy ışınde artıq qorqar,
Saqlanmağa bır yer qarar
Kelevuisa eger jandar !
Erkez bıle, polis bıle, duşmanlar,
Qırım uşun tatarlar
Necıp’ nı baş saldılar.
Ayta edı epımızge,
“Qurtulışnı alsaq kozge,
Rustan serbest qalınmaz !
Qırımlılar bonı bılse
Tehlikenı eger korse,
Acı tuyar garip Tatar !
Koyın ışı, cöllar, suvlar, În sat, pe drum, chiar peste ape,
Qasabalar, uşqan quşlar Pe puful scump de pe aripe,
Askerlermen sarılğan ! Se-nalţă zid de închisoare !
Bolay kelır şo bulutlar, Se-aude vuietul furtunii,
Cürek, nefes, umit qaplar, Puterea aparţine urii,
Askerlernı ne qarşılar ? Puterea este sluga urii !
Tarlasından bolğan para Toţi banii lui de pe recoltă
Saqlı Qırım cölın ala, Sunt pentru crimeeni în luptă
Artıq qalmay dost-aqraba ! Cu-acest destin fără ieşire !
Qapalmaqtan erkez qorqa, Împărăteasa este spaima,
Qonuşmaqta yasaq bola, În necuvânt se pierde ideea,
Serbest kunler şay unutla ! Se uită-n temniţi libertatea !
Kuz ayında bazı kunler E cer senin deşi e toamnă,
Kuneş aşa carık yerler, Îşi ţese soarele cunună,
Koterıle bulutlar ! Se rup şi norii-ntunecaţi !
Kunduz kışı almaz olar, “În plină zi nu m-arestează,
Menı bekliy qırımlılar, Poporul meu nu se-narmează
Dep tuşune Necıp bayar. Cu mine ascuns în pâcla deasă.
Soqaq aşıq, qasabanın ortası, Gândi Negip mergând pe stradă,
Cüre Necıp geşıp ızlı Oraşul drag i se arată
Ayırılğan koşeden ! Cotind un colţ înverşunat !
Automobil o koşede, Maşina neagră, mâna neagră,
Qara qollar tartıp ala ışıne Îl absorbi barbarul spectru,
Qara betler sardılar… Într-un moment cumplit de negru !
Şay tutula tatar başı, Aşa fu arestat un lider,
Şay tuttular Necıp’nı Aşa fu arestat Negip
Kostencı’nın ortasında… Constanţa cunoştea un centru !
Bin doquz yüz qırq sekızde Suntem în patruzeci şi opt.
Ekım aynın ortasında Octombrie partidu-i copt,
Tam sayılı onyedısı ! E un stăpân peste un tot !
Bulut şıqtı yoqarlarğa, Se înalţă sus, se-nalţă norul
Korgenlerı cettı canğa, De milă pentru biet poporul,
Dayanalmay boğa bulut ! Nesuportând acum pământul !
Soqaqtaqı yapraq candı, Căzută frunza arde – n stradă,
Qıp-qırmızı qan sınırdı, Absoarbe sângele din vatră,
Celmen geştı onın ustı… Zboară-n neant speranţa moartă.
Sert kışler bar, yabani, Nu-s oameni, brute, animale,
Sesı terstır, koz vahşiy Cu voce spartă, trupuri goale,
Mahpus sozın anlamı ! Poţi înţelege, închisoare !
Ruslarğa qarşı kelgen, În faţa rusului a stat,
Qırım’nı vatan bılgen, Crimeea patrie şi-a dat
Necıp tuştı cezağa ! Acest Negip azi arestat !
“Necıb’ımız tutuldı, “L- au prins,l-au prins chiar pe Negip,
Soqaqta pıttı cölı, Al străzii colţ îi fu prea strâmt,
Dep, cılaşa ailesı… Familia-l plângea !
Dobruca’ğa cayıldı, Dobrogea vestea o purtă,
Qara qaber tuyuldı În sate de tătari umblă
Qapadılar Necıp’nı ! Şi suferinţă lumii dă !
Vai, ne qorqı, ne qorqı, Vai, ce spaimă, vai ce spaimă,
Tatar qalqı buklendı, S-au îndoit tătarii-n taină,
Qapağanlar Necıp’nı ! Negip a fost de ruşi luat !
Artar artık cahillık, Va creşte lumea ignoranţei,
Unutulır Tatarlıq, Se va uita calea credinţei,
Qırım degen cer barlığı ! Se stinge raza libertăţii !
Tatar qalqı şaşırdı, Pierduţi se simt tătarii bieţi,
Qırımlılar bayıldı, Leşină crimeeni speriaţi,
Qapağanlar Necıp’nı ! Negip al nostru-i arestat !
Koylerde kuneş battı Se-ascunde soarele de sat
Esken celler toqtaldı, Şi vânturile toate-au stat,
Qapağanlar Necıp’nı ! Negip al nostru-i arestat !
Duburdedı temır qapı Cu vuiet uşa sare-n cer,
Necıp catır çiment ustı, Negip e aruncat pe fier,
Yorğın, yorğın, vücudı ! Ce obosit e trupul lui !
“Oğadar da ziyet, Alla’m O, Doamne, tortura e,
Dünyamızda bar eken, Aşa de avansată-n lume !
Oğadar da ziyet, Alla’m ! Atât de gravă e, tortura ce…
Sorğularnı tekrar ayta, Pereţii negri simt şi dor,
Qara duvar arasında, Torturile ce ard şi mor
Teran ara taşlağanda ! În sângele-ntrebărilor !
“Kımler senın arqadaşın ? “Cu cine ţi-ai croit destinul ?
Qayda saqlı qırımlın ? Unde-ai ascuns tu crimeeanul ?
Turkiye’de kım qolın ? Cu Turcia cine-i dragomanul ?
Qaydan kele sağa para ? Cine-ţi dă bani precum dau fraţii ?
Muhacirler qayda tura ? Unde-s ascunşi refugiaţii ?
“Emel” mecmua qayda şığa ? Unde-i tiparul lui “Emel”?
Kımler senın cöldaşların ? Ce comitet aveţi aicea ?
Kımden tuydın Vatan Qırım ? Cine ţi-a spus despre Crimeea ?
Kaydan kele quvetlerın ?” De unde-aţi scos”patria aceasta”?
“Ayvan, tatar, bılmiysınmı ? “Un animal eşti,un tătar,
Qırım qayp, tuymadınmı ? Crimeea ta e-un vis barbar !
Qırım artıq ruslarınqı ! Crimeea “voastră” e Rusia !
Tatar pıttı, Qırım demek I-am terminat noi pe tătari !
Sağa yasaq, tarih sılmek Ţi-a interzis Crimeea un ţar !
Bo dünyada rusqa kerek !” Ea rusului îi este dar !”
“Tatarlığın unut artıq, Uită că eşti de neam Tătar
Koster bızge canı dostlıq Iubirea pentru noi e har
Emırımız sağa duva ! Şi ordinul e ruga ta !
Tatarlığın artıq unut, Uită că eşti Tătar de neam,
Qırım degen soznı sen cüt ! Înghite vorba “crimeean”
Emırımız bolsın duva ! Închină-te la noul han !
Qayda saqlı qırımlılar ? Unde-aţi ascuns voi crimeenii ?
Onlar uşun şalışqanlar ? Cum v-aţi unit voi cu românii
Kım saqladı Romanya da ? În luptă lideri atestând ?
Oca, muallim, doqtor barmı ? Învăţători şi preoţi, doctori,
Qırım sozın aytalarmı ? Au tot visat Crimeea lor
Kım qaşıra Turkiye’ge ? Alăturând-o turcilor ?
Ayvan Tatar, ne aytmaysın ? De ce nu spui câine tătar ?
Neşın bızden eş qorqmaysın ? În faţa noastră să tremuri, dar !
Sağa yoqtır artıq umut ? Tu nu mai ai nici o speranţă…
Bılgenlerın yaz sen bızge, Tu pentru noi să scrii ce ştii
Şalışacaqsın canı sözge ! Cu noi de-acum ai să tot fii,
Ayvan Tatar, ne aytmaysın ? Câine tătar, aşa să fii !
Başı baylı, ayağı Capu-i legat, picioru-i strâns
Elektrikte zıncırlı, În lanţ şi în curent nestins,
Bayılğanda, suvlandı… Cu apă din leşin e scos…
Atılğanda, ustınde Când apa spală trupul frânt,
Tuya suvnı vücudte Pe rană, încet, încet, curgând,
Sonın tuymay duşmanlar ! Nu simte el duşmani urlând.
Kunler geşe…keşelerde, Trec zile, nopţile tot trec,
Uzun, pıtmez keşelerde Clipele dureri petrec,
Kotek, ziyet ışınde, Bătăi, torturi, un iad întreg !
Başman ayak candı endı, Au ars picioarele şi capul,
Karanğılık qalpke tuştı, Se stinge –ncet durerea-ntrânsul,
Süyriy onı, jandar, cansız… Coboară-n inimă curajul !
Keşelerı pıtmez sorğı Fără sfârşit este tortura
Eziyetı bek quvetlı, Ce depăşeşte e durerea,
Elektrikler başın ezdı, Iar bietul cap zace zdrobit !
Kızğan temır ayaq caqtı, Fierul aprins arde piciorul,
Cürek qazdı vahşiy emır, Se sapă-n inimă destinul,
Abay, balay, unuttırdı… Se uită mama, tata, fiul !
“Ozım bılmiy qaşırmayım “Să nu mă pierd, să spun eu taine
Ozım bılmiy men aytmayım Ce nasc a neamului istorie.
Bo duşmanga Tatar dertı… Biata istorie de Tătar !
Bır qorqı bar cüregımde, De teamă inima îmi bate,
Bıldırmiyım eziyette Că n-am să pot dureri răzbate,
Duşmanlarğa hayalım ! Lovind idealul despre Patrie !”
Qırım degen cürt barlığın Această inimă nebună
Cüregımde men yaşattım ! Un vis de Patrie străbună
Eş kormedım ata-cürtım ! Fără s-o vadă a tot hrănit !
Bunlar maga unut, diyler, “Uită” îmi spun cu toţii mie,
Vatan uşun cürme, diyler, “Nu mai visa nici o Crimee !
Qırımlarnı tuttur, diyler ! Predă-te nouă, om vei fii !”
Menım artıq ıstegenım, “M-aş dărui eternităţii
Beş kun surgen eziyetım, Un rai având sub bolta frunţii
Ebediyge bolsın cennet ! Celor cinci zile de torturi !
Bo dünyada yok qurtulmaq, În lumea asta n-am scăpare
Qara bulut,qara qalpaq Norul cel negru nu-i salvare
Bolğan artıq Tatarlıqqa ! Pentru un neam fără hotare !
Ne aytayim, ne saqlayım ? Ce să le spun ? Ce să ascund ?
Vatan suygum toqtatmayım, Iubesc al Patriei pământ
Ebediyge bağışlayım ! Eternităţii dar făcând !
Vatan, Qırım, abay, balam, Popor, Crimeea, mama, tata,
Son sözlerım belkı tuymam, Nu cred că voi uita vreodată
Polis kelıp şektırmese ! Menirea ce mi-a fost creată !”
“Son sözlerım belkı tuymam, De neputinţă frică-i este,
Men duşmanğa sırım aytmam” Fără a vrea să nu divulge
Dedı Necıp asılğanda. Secretele naţiunii sale !
Asılğanda başı cerge, Îi strânge tâmpla lanţu-ncins
Ayaqları ot zıncırge îi arde carnea fieru-nvins
Sıqtırılıp turğanda. Atârnă de-un picior ca-n vis !
“Son sözlerım belkı tuymam, “Fără să vreau de n-aş vorbi ,
Vatan, Sultan, ekı balam” O, Patrie, Sultan, copii !”
Dedı Necıp son ziyette ! Negip a murmurat învins.
Ah ! dep , candı tatlı cürek, Şi-n inimă un punct s-a stins
Bahçesaray aştı şeşek, Bahcesaray plutea în vis,
Kuneş tuvdı mavı kokte ! Un soare roşu s-a aprins !
Duburdedı temır kapı, Se zguduie uşa în şanţuri,
Cerge tuştı zıncır qanlı. Cad stropii grei de sânge –n lanţuri,
Şaşırdılar olım korıp ! Se sperie cumplit călăii !
“Zayp tatar, ne şalt oldı, “Ce slab tătarul, n-a vorbit,
Bızge sırın tuydırmadı!” Fără să spună a murit,
Olıp sade o qurtuldı ! Mormântul taina i-a ştiut !
Duburdedı qara zindan, Cutremurat se frânge lanţul,
“Oleviydı tatar duşman !” Salvat prin moarte e tătarul !
Olım sözı şaşırttı ! Se sperie de el călăii !
Akettıler haq bılmeden , Şi furioşi l-au dus la morgă
Tatarların şehitın, Să-l plângă morţi şi vii în rugă
Mezarlıkka Necıp ‘nı ! Pe cel ucis la o poruncă !
* * *
Dobruca’nı bastı bulut, Sub nori Dobrogea e pustie
Qara bulut, pıtmez bulut, Nori negri, nori făr-o scânteie,
Oldı Necıp, degende ! Căci a murit Negip Eroul !
Necıp oldı, ottırdıler, Negip e mort, îl omorâră
Eziyette can qırdılar, Cumplitele torturi din ură !
Oldı Necıp eziyette ! Torturile îl omorâră !
Bulut qara, qanlı bulut, Vin norii negri, nori de sânge,
Dobruca’nı bastı bulut ! Tătarul Dobrogei se frânge
Salya cılay, Sultan cılay, Sultan cu Salya când plânge !
Suyum, Bora, ekı evlat, Pe tatăl lor, Suium şi Bora
Babaları kettı şehit, Îl pierd în jertfa tuturora
Qırım uşun Necıp oldı! În lupta sfântă din Crimeea !
Dobruca da şehit tuva, Eroi se nasc în Dobrogea
Tatarlıqta bır bay tura, Pentru tătari un bei trăia
O da Necıp Hacı Fazıl ! Negip Hagi Fazăl !
Dobruca da şehit tuva, Istoria în proces chema,
Qırım uşun dava aşa, Crimeei dreptul îi cerea,
Vatan uşun şehit bola ! Eroul patriei murea !
Necıp Hacı Fazıl atı, Negip Hagi Fazăl era,
Artık boldı tarih atı, Cu el istoria se scria,
Boldı Tatar şehitı ! Cu-acest erou tătar !
Şonı aytıp cılay Sultan, Aşa Sultan îşi plânge jalea,
Salya cılay sıypap başın, Salia pe cap îl mângâia,
Otta cangan qara şaşın ! Pe capul ars de fiară rea !
Azaplar’ ğa keldı şehit, La Azaplar ei l-au adus
Kamiyonnı sardı millet, Satul întreg atunci a plâns,
Qorqıp kelgen tatar qalqı ! Au plâns şi cei ascunşi !
Qara bulut bastı koynı, E norul negru peste sat,
Kokten qanlı caşlar caudı ! Şi stropi de sânge roşu cad
Azaplar’ ğa keldı şehit ! La moartea marelui bărbat !
La ilahe illellah Spre Slava Ta, Allah, rugăm,
Muhammedun Resulullah ! Profetul nostru îl slăvim,
Keldı şehit koyıne! Erou-i mort în satul lui !
Ekı oca, kiyevlerı, Îl spală hogii tot din neam,
Teufik Islam, Şaip Velı, Şaip Veli, Teufik Islam,
Cüvdı onın vücudını ! Torturile le număram !
Ah, ne ziyet, ah, ne acı Câte torturi, câtă durere,
Korgen Tatar Şehitı ! Numai aşa Eroul piere !
Vücudınde cer qalmağan Aşa arată trupul sfânt.
Izlar ayta bolğanlarnı Istoria noastră-i Dumnezeu,
Oğa qarşı etkenlernı, Crucificatu-i neînfrânt,
Artıq Allah ! Şi omu-i Zeu !
“Şehit Necıp, konuşmaysın, “Erou Negip, nu ne-ai vorbit !
Milletıne qaramaysın, Nici neamul drag nu l-ai privit !
Darıldınmı Tatarğa ?” Te-ai supărat tu pe tătari ?”
“Darılmağa vakıtta yoq, “Nu este vremea supărării,
Milletımın cürtı da yoq, E poate ora disperării,
O kene Vatan davada !“ Procesul patriei şi al urii !”
“Şehit Necıp, ne aytmaysın “De ce nu spui, Erou Negip,
Bılgenlerın, şekkenlerın ? Tot ce-ai văzut, ce-ai suferit ?
Milletıne ayt mahpusnı !” Poporului să-i spui ce-a fost!”
“- Aytacağım, vatanımdır, “De Patrie v-aş tot vorbi
Koralmagan asretımdır, Şi tot Crimeea aş dori !
Qırım menım Vatanımdır !” Şi peste moarte o pot iubi !”
Bonday dertlı cılamada, Aşa şi-a plâns durerea ea,
Salya ayta koy qalqına, Sătenilor spunând Salia
Kım bolğanın Necıb ‘ın ! Despre Crimeea şi Negip !
Bonday caşlı cılamada Aşa de mult a plâns Sultan,
Sultan ayta evladına Purtând copiii la mormânt,
Kım bolğanın babasın ! Pe tata drag plângând !
* * *
Koterıldı ulu meuta, Se-nalţă trupul, trupul sfânt,
Dogrı cürup mezarğa, Îl poartă toţi către mormânt,
Necıp kırdı destanğa ! E cântec şi baladă !
Turdı bulut kok ustı Deasupra satului un nor,
Kuneş caqtı topraqnı Dispare-n soare arzător
Necıp kırdı destanğa ! E jale şi baladă !
Koy mezarı, koy kenarı, Mormânt de sat, ce linişte,
Abay, babay catqan yerı, Azi fiul vine la părinte,
Necıp kırdı destanğa ! Poemul tu-l deschizi !
Otlar kene oser endı, Vor creşte ierburi peste tine
Qırq senekı otlar ostı, Cresc patruzeci de ani cu tine,
Necıp kırdı destanğa ! Dar tu poemul îl deschizi !
Saqlı cürgen Alı Osman, Prietenul Ali Osman
Kelalmadı qorqıdan Fugar fiind nu mai veni
Senın mezar duvana ! La ultimul tău drum !
Sade bırsı Turkiye’ ge Unul în Turcia a fugit
Qaşıp ozın qurtardı, Salvându-se ca omul biet,
Qalğanları qapaldı… Când toţi ceilalţi au pătimit !
Qalğanları qapaldı, Pe toţi ceilalţi i-au arestat
Tutuqlandı Irsmambet, Şi ani de temniţă le-au dat,
Şaip, Teufik, Bekmambet, Lui Îrsmambet, Şaip, Teufik,
Malık, Cafer, ocalar, Malik şi Bekmambet, Zia,
Doktor Eyup, Ziya-lar, Doctor Eiub, Geafer hogea,
Er koyden bır aydın bar ! Din fiece sat un om era !
Bin dokuz yüz qırq sekızde În o mie nouă sute patruzeci şi opt
Şehit colın sen tıkkende, Tu ai deschis un drum…
Tuşunmedın belkı Necıp, Negip, tu nu puteai să ştii
Qayday keşe yarattılar Că în o mie nouă sute cincizeci şi doi
Bin dokuz yüz ellı- ekıde, Vor crea o noapte pentru noi,
Paskalyanın zıl sesınde ! O noapte de eroi !
Sultan, Salya, Mendu Memet, Sultan, Salya, Memet Mendu,
Mahpuslerde kordı zamet, Au fost închişi fără un drept,
Soyda aqay qalmadı ! Fără bărbaţi ne-a rămas neamul !
Qapaldılar epsı, epsı, Pe toţi i-au luat, pe toţi i-au luat,
Aşıq qaldı, üy tobesı Noi am rămas fără-un bărbat,
Soyda aqay qalmadı ! Un neam fără bărbat !
Cılamağa bıle qorqtı De frică nici nu mai plângeau,
Oksız qalğan balların ! Copiii toţi orfani erau,
Cılamağa bıle qorqtı ! De frică nici nu mai plângeau !
Qırq bır sene cılamadı Şi timp de patruzeci de ani
Ama bırşiy unutmadı, Nu mai plângeam, nici nu uitam
Kurtulğaman destan yazdı ! Şi pentru voi poemele scriam !
* * *
Qurtulğaman destan yazdı În zi vestită am scăpat,
Er bır yerge qapı aştı, Baladă vouă v-am cântat,
Necıp Tatar Şehitı ! Şi-o lume-ntreagă a aflat !
Tam ellı beş sene boldı Cincizeci şi cinci de ani azi sunt
Bugun sağa destan yazdı, Eroul meu e viu şi sfânt,
Tatarların tarihı ! Cu el istoria noastră cânt !
7 Haziran 2003 7 iulie 2003
