SAHA TÜRKLERİNİN ISIAH BAYRAMI – SHURUBU KAYHAN
Isıah, Saha Türkler’inin en büyük geleneksel bayramıdır. Her sene 21-22 Haziranda kutlanır. Isıah yaz bayramı; saçmak, serpmek anlamına gelmektedir. En uzun güne denk gelen bu kutlama güneşle bağlantılı olup, onun sıcağının ve ışınlarının yer yüzüne saçmasıyla bağdaştırılır.
Saha Türkler’inin iklim şartlarına göre 4 mevsim yerine 2, kiş ve yaz olarak yaşamalarıyla bağlantılı bir bayramıdır. Yazın gelmesi ile doğanın canlanması, yeni umutlarla, yeni bir yıla başlamaları kutlamanın asil amacıdır. Bu bayram aynı zamanda o bölgelerde yaşayan diğer Türk boyları; Tuva, Başkurt , Altay ve Tatarlarda da kutlanmaktadır. Isıah eski ile yeninin, geçmiş ile geleceğin sınırıdır. Yeni yılın ve yazın başlangıcıdır.
Bu bayram hakkındaki ilk yazılı kaynak XVII asrın sonunda Hollanda’lı seyyah İ. Plesaya aittir. Orada, Isıahı Sahaların ateş eşliğinde gece ve gündüz kutladıklarından söz edilir.
Isıah kutlaması, güneşin doğmasıyla ateş yakılıp, insanların kol kola girip güneş şeklinde yuvarlak çember çizerek halay çekmeleriyle başlar. Halaya katılan insanların yıl boyunca güçlü ve canlı kaldıklarına inanılır. Bu kutlama iki gün iki gece devam eder. Çemberdeki insanlar zaman zaman değişirler. Halaya güneşle ilgili şarkılarıyla eşlik ederler. Güneş halayının adı Osuohoydur. Kutlamada Saha Türkler’inin en önemli ve kutsal sayılan içecekleri kımız dilek tutularak içilir. Daha sonra kımızı mal ve kıymetli eşyalarının üzerine çoğalsın ve bereketlensin diyerek püskürtürler.
Isıahın en önemli oyunu ise Dıgın oyunudur. At yarışı olan Dıgında erkekler hız ve güç yeteneklerini sergilerler. Kazananlar halk tarafından büyük ilgi görür ve ödüllerle mükafatlandırılır.
Kutlamanın diğer bir önemli geleneğiyse Olonho yarışıdır. Olonho Sahaların milli destanıdır. Destandan parça anlatarak bir birleriyle yarışırlar. Yanı bu bir sözlü atışmadır. Destanda ise insanların doğayla uyumu en iyi şekilde anlatılmaktadır. Isıahın en değerli misafirleriyle Olanhocular olup büyük ilgi görürler. Her kutlamada olduğu gibi geleneksel yemekler yapılır.
İki gün kutlanan İsıah, Saha Türkler’inin güneş halayı, kımızi, Dıgın at yarışı, olanho yarışı, geleneksel şarkı ve türküleri, yemek ve eğlenceleriyle kutlanan en renkli bayramlarıdır.
