Hasan Sabri Ayvazov bolşeviklerniñ – kommunistlerniñ ecel degirmeninde elâk oldu

Maarifçi, nesirci, dramaturg, ateşin publitsist Hasan Sabri Ayvazov Qara deñiz sailinde yerleşken dülber Alupka köyünde (Qırım) doğdu, 1878 senesi mayıs 6-da. O ilki tasilni iptidaiy mektepte aldı. Medresede oqudı. Medresede oquvını bitirip, mekteplerde muallimlik yaptı. Soñra kendi bilgi seviyesini yükseltmek maqsadında, ketip, İstanbul (Türkiye) ve Kair (Mısır) universitetlerinde tasil aldı.

Hasan Sabri Ayvazov tış memleketlerden qaytıp kelgen soñ, başta Baku şeerinde (Azerbaycan) neşir etilgen “Hayat” adlı gazetada muarrir çalıştı (1905 – 1906 s.s.), soñra Qarasuvbazar şeerinde (Qırım) Abdureşid Mediyev ile beraberlikte “Vetan hadimi” namında gazeta çıqardılar (1906 – 1908 s.s.). Ebet, mezkür tarihiy gazetalarnıñ esas özegi Hasan Sabri Ayvazov edi.

Hasan Sabri Ayvazov özüniñ milliy ruhta yazıları – publitsistikası içün, em de Qırım milliy azatlığı oğrunda alıp barğan areketleri – küreşi sayesinde, çar akimiyeti tarafından toqtamadan taqip etilip barıldı. Velâkin imanı qaviy Hasan Sabri Ayvazov, kendi muqaddes fikirinden, niyetinden vazgeçmedi, o öz faaliyetini ep devam etti. Onıñ usanmadan alıp barğan içtimaiy-siyasiy faaliyeti içün, çar akimiyeti onı Qırımdan çıqıp ketmege mecbur yaptı. O Moskvağa ketip, anda universitetniñ şarq tilleri bölüginde ders berdi.

Hasan Sabri Ayvazov Vetanı Qırımğa avdet olğan soñ, 1913 seneden itibaren, qadimiy Bağçasarayda (Qırım) İsmail bek Gaspralı tarafından çıqarılğan “Tercüman” gazetasında çalışıp başladı. İsmail bek Gaspralı 1914 senesi vefat etken soñra, naşirniñ vasiyeti mücibi, Hasan Sabri Ayvazov “Tercüman”nıñ baş muarriri oldu. Soñra o, Aqmescid şeerinde (Qırım) “Millet” dep adlandırılğan gazeta neşir etti (1917 – 1918 s.s.) ve aynı zamanda bir müddet zarfında Qırım Milliy Qurultayı Reisi vazifesinde bulundı.

Hasan Sabri Ayvazov yigirminci senelerniñ ekinci yarısında Qırım Yañı Elifbe Komitetinde çalıştı. Soñra onıñ baş muarrirligi altında, yañı qabul olunğan latin elifbesi esasında, “Kozaydin” (“Közaydın”) mecmua dünya yüzüni kördi…

Hasan Sabri Ayvazov o qalabalıq devirde, özüniñ artı üzülmegen sağlam ateşin publikatsiyaları ile qırım milletini – qırımlılarını teren yuqudan uyantmağa ıntıldı, asırlar terenliginden yeşerip kelgen doğmuş halqınıñ nasıl bir qudretli ve aynı zamanda temiz tamırdan olğanını teşviqat etip bardı. Onıñ publikatsiyaları, bu cümleden til ve edebiyat mevzularında yazğan ilmiy-publitsistika maqaleleri bugün bile kendi aktualligini coymadı.

Hasan Sabri Ayvazov ateşin publitsist olmaq ile beraber o em yazıcı, em dramaturg, em de acayip edebiy terciman edi. “Annecigim, nerdesiñ?! Kel!”, “Neden bu ala qaldıq…” kibi bediy eserler ile bir sırada İvan Turgenev, Anton Çehov, Lev Tolstoy… Avropa edebiyatından Knut Gamsun, Longvilli… kibi müelliflerniñ ebediyetten yer alğan eserlerini qırım tiline çevirdi – qırımlı oquyıcılarına taqdim etti.

Hasan Sabri Ayvazovnıñ icadiy ömür faaliyeti ğayet gürlegen bir vaqıtta, o, bolşeviklerniñ – kommunistlerniñ ecel degirmeninde elâk oldu, 1938 senesi, aprel 17-de. Allanıñ Rahmetinde olsun.

Leyla emir

Asan Sabri Ayvazovnıñ bu resimi ru.wikipedia.org sayttan alındı.