Gəncliyini axtaran adam  – Hekayə  –  Namiq Zaman

Nazım Ahmetli

Kırımınsesi Gazetesi

Azerbaycan Temsilcisi

Namiq Zaman

          Gəncliyini axtaran adam                                                                                                                            

              Hekayə

Ətrafa yayılan səs-küy, hay-haray onu fikirlərindən ayırdı. Mənzil başına çatmışdı. Keyimiş ayaqlarını sürüyə-sürüyə avtobusdan düşdü. Dərindən nəfəs aldı. Buraları ilk dəfə görürmüş kimi, diqqətlə gözdən keçirdi. Hər şey dəyişmişdi. Adam və maşın əlindən tərpənmək mümkün deyildi, sanki qarışqa qaynaşırdı. Avtobuslar da ağzınacan adamla dolu idi; əyləşənlərin çoxu başını aynaya söykəyib, gözlərini yummuşdular. İlk baxışdan, simalarındakı ifadəyə    əsasən, düşünmək  olardı   ki,   onları   buraya   zorla   dürtüblər  və  “gedər-gəlməz”ə yollayırlar. Hamının üzündə kədər, hərəkətlərində yorğunluq hiss olunurdu. Elə bil  harasa tələsirdilər, kimsə qovurdu onları. Yerdəki və küləyin havada uçurduğu zir-zibil isə bu görüntüyə yeni bir rəng qatırdı. Şəhər bu vəziyyətdə – öz sakinləri və zibillərilə birlikdə əldən düşmüş, pinti, cır-cındır içində itib-batan, ömrünün son günlərini yaşayan kimsəsiz, xəstə qocaya bənzəyirdi. Maşınların tüstüsü, yanmış ət qoxusu biri-birinə qarışmış, avazı bəlli olmayan musiqinin gur səsi aləmi başına götürmüşdü. Yolun kənarındakı balaca dayanacağın hər iki tərəfində böyük aptek tikilmişdi. Vaxtilə bu dayanacağın yanında gül-çiçək mağazası və qəzet köşkü vardı. Rəngbərəng güllərə, çiçəklərə baxmaqdan doymaq olmurdu, ətirləri ətrafı bürümüşdü. Yolun o tayında isə qəzet köşkü, ətriyyat və kitab mağazası yerləşirdi. İndi onların da yerində balaca dayanacaq, onun bir yanında böyük aptek, digər yanında isə üzərinə kömürlə kobud şəkildə “Dönər” yazılmış, görkəmi o qədər də yaxşı təsir bağışlamayan balaca bir koma görünürdü. Komaya güclə sığışan, əynindəki his və yağ ləkəli köynəyindən daha çox çirkabla işləyən fəhləyə oxşayan yekəqarın kişi əlindəki uzun, qılınca oxşayan xəncərlə önündə fırfıra kimi fırlanan ütülmüş ət topasının üzünü soyub o biri əlində tutduğu çörək parçasının arasına doldurmaqla məşğul idi. Buradakı yeniyetmə və gənclər isə heç nəyin fərqinə varmadan, verdikləri pulun müqabilində onun hazırladığı “dönər”ləri alan kimi, acgözlüklə yeməyə başlayırdılar. Komanın yan tərəfindəki yaşıllıq zolağının   yerində  –  elə  yolun qırağındaca, toza-tüstüyə bürünmüş stolların ətrafında  əyləşən adamlar, sanki dünyadan xəbərsizcəsinə, öz keflərində idilər; çay içən kim, çörək yeyən kim… Camaatın davranışında və geyim tərzində bir neçə il əvvəl mövcud olan “şəhər mədəniyyəti”ndən əsər-əlamət belə qalmamışdı. Tüstü dumanı arasından çətinliklə sezilən arxa mənzərə də ürəkaçan deyildi: doqquzmərtəbəli binanın birinci mərtəbəsindəki mağazanı indi “Tibb mərkəzi” eləmişdilər. Apteklərdə olduğu kimi, oraya da girib-çıxan çox idi (Bir anlıq ona elə gəldi ki, burdakı adamlar xəstədirlər və elə müalicə olunmaq, şəfa tapmaq üçün buraya gəliblər). Sağ tərəfdəki növbənöv mineral sular və müxtəlif meyvə  şirələri  satılan  balaca  “köşkü”  isə  “puldəyişmə   məntəqəsi”  əvəz  etmişdi.  Sol  tərəfdəki   mədəniyyət ocağının – klubun uçulub-sökülmüş görkəmi, bir vaxtlar burdakı göz oxşayan parkın yandırılmış cəngəlliyə bənzəyən mənzərəsi uzun illərdən qalmış xarabalığı xatırladırdı.

Çox sıxıldığını hiss elədi. Dönüb, tezliklə buranı tərk etməyi qərara aldı. Pillələrlə aşağı endi. Üzbəüz binanın birinci mərtəbəsindəki böyük univermağın yerini “Mebel mağazası” tutmuşdu. Ömrünün ən bakirə çağlarında buradan dəftər-qələm aldığı vaxtlar xəyalından keçdi. Binanın tinindən dönərkən, bir qədər duruxdu. Qarşıdakı tramvay yolunun yerində yol boyu uzanıb gedən yanaşı tikilmiş mağazalar xoşagəlməz bir uyğunsuzluq, nizamsızlıq yaratmışdı. Tramvay çoxdan “başını götürüb qaçmışdı”. Təkcə ayağının altındakı səki öz görkəmində qalmışdı: bozarmış, səliqəsiz, çala-çökəyi ilə ona şirin gəldi. Şəhərin əvvəlki özünəməxsus qoxusu burnuna doldu. Bayaqkı üzüntünün yerini yenidən xatirələr aldı. O günləri düşündü… Növbəti binanın yanına çatanda qeyri-ixtiyari dayandı. Bu ikimərtəbəli yaşayış binasının o qədər də böyük olmayan həyətində həmişə sakinlərdən kimsə samovar qaynadardı. Hər dəfə burdan keçəndə, o mənzərəyə baxar, duyğulanardı. İndi o tüstülənən samovar  da yox idi, həyət  zibilliyə bənzəyirdi, binaların da rəngi bir qədər solmuşdu.

Hündür hasarın doğma, bir qədər qərib duyğular yaşadan divarları da əvvəlki görkəmində idi. Sadəcə, onun da rəngi solmuşdu, çox nimdaş görünürdü. Hasarboyu addımladıqca, ayaqlarının taqətsizliyini hiss elədi. Dayandı. Geri qayıtmaq istədi. Amma nə fikirləşdisə, yenidən yoluna davam etməyə başladı. Sağa burulub qapıya yaxınlaşdı. Darvazanın şəbəkələri arasından tanış mənzərəni seyr etmək istəyirdi ki, elə bu vaxt  qarşısında  gülərüz,  son  dərəcə   mehriban bir oğlan – gözətçi peyda oldu. Xüsusi qayğıkeşliklə: – Yəqin ki, siz də burda oxumusunuz? – deyə, soruşdu və cavab gözləmədən, özünün də bu məktəbi  bitirdiyini   söylədi, keçmiş məzunların tez-tez buraları ziyarət etməyə gəldiklərini dedi. Bayaqkı üzüntülərin fonunda bu cür isti qarşılanmağı onu ötəri də olsa, işıqlı bir məmnunluğa qərq etdi. Gülümsədi, təşəkkürünü bildirib, içəri – həyətə keçdi. Tətil vaxtı və axşamüstü olduğundan, orada başqa heç kəs yox idi. Gözətçi onu xatirələrlə baş-başa buraxdı.

Hər şey köhnə, hər şey keçmişdə olduğu kimi; həmin asfalt örtük, həmin skamyalar, həmin qoxu… Qapıdan içəri girərkən diqqəti ilk cəlb edən, üzərinə dahilərdən birinin kəlamı yazılmış böyük lövhənin yeri indi boş qalmışdı. Oradakı – qarşısında balaca hovuz olan su kranını açdı. Suyun axdığını görüb sevindi. Əyilib əl-üzünü yudu, su içdi. Ürəyinin yanğısı bir qədər azaldı. İrəli addımladı, ətrafı seyr etdi. Gəlib tanış bir skamyanın yanında dayandı. Diqqətlə oraya baxdı. Sanki bu  dəqiqə  həmişə  burada  əyləşib  kitab  oxuyan  oğlanı – arzuları aşıb-daşan, gələcəyə həvəsli, ümidlərin ətəyindən möhkəm yapışan o inadkar, çalışqan, qaynar təbli, hamını doğma bilən, hər kəsə yaxın olan, mehriban, qayğıkeş, qara saçlı yeniyetməni  görəcəkdi. Biixtiyar əyləşdi, əlini havada yellədi. Ona elə gəldi ki, indi  yanında əyləşib, həmin oğlanın saçlarını tumarlayır. Hətta onun nəfəsini, ürəyinin döyüntüsünü belə eşidirdi. Dodaqları tərpənir, nəsə danışırdı – söhbət edirdi… Uzaq kəndlərin birindən buraya gəlmiş, qaynar şəhər həyatına düşən bu oğlanın çöhrəsindən bir məğrurluq, saflıq, sadəlövhlük oxunurdu. Nəfəsində kənd ətri vard, baxışlarında ayrılıb gəldiyi dağların əzəməti, vüqarı canlanırdı. Qəlbin aynası olan gözləri də daşların arasından süzülüb axan bumbuz  bulaqların  dumduru,  saf  sularını  xatırladırdı. Buraya gəlmək çoxdankı arzusu olsa da, birdən-birə bu süni şəhər mühitinə düşməyi ona heç də yaxşı təsir bağışlamamışdı. İlk vaxtlar çox darıxmışdı. Qarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq istəyi olmasaydı, çoxdan dönərdi kəndə. Amma yolun yarısından qayıtmağı özünə sığışdırmamışdı. Düşünmüşdü ki, bu çətinliklər müvəqqətidir və yavaş-yavaş hər şey öz qaydasına düşəcək. İlk dəfə burda görmüşdü insanların paxıllığını, saxtakarlığını, ikiüzlülüyünü, yaltaqlığını, burda anlamışdı həyatın “yaşamaq uğrunda mübarizə”dən başqa bir şey olmadığını. Ziddiyyətlərlə dolu bu yaşam tərzini çətin də olsa, qəbul edib, ona davam gətirməyə məcbur  olduğunu  dərk   etmişdi. Canındakı   qələbə   ruhuydu  onu  yaşadan, irəli  aparan. Gecə-gündüz var gücilə bu qələbəyə çalışırdı. Heç kəslə “işi olmayan”, ürəyitəmiz biri olduğu üçün onunla sirdaşlıq edən yaxşı yoldaşı da az deyildi. Hərdən, meydana çıxan mübahisələri yoluna qoymağı da bacarırdı. Onunçün insanlıq hər şeydən uca idi. “Savadın, elmin, təhsilin varsa, deməli, kiməsə gərək olacaqsan, səni axtaracaqlar, yaşamaq səninçün heç vaxt çətin olmayacaq, yalnız vətəninə, xalqına xidmət etməklə – şərəfli həyatınla  başqalarına da nümunə olacaqsan”, – deyə düşünmüşdü. Elə bilirdi ki, “halallıq” hamının amalıdır, hamı biri-birinə yardımçı olmaq üçün,  bəşəriyyətin xilası, rifahı naminə elm oxuyur, savadlı olmağa can atır. Bu hisslər sonrakı ali məktəb illərində də onu tərk etməmişdi.

Yaxşı ki, yaxınlıqda heç kəs yox idi, onun göz yaşlarını görən olmadı. Nədənsə, çox kövrəlmişdi. Alt-üst olan həyatınamı acıdı, heçliyə qovuşan o ümidlərin puç olduğunumu düşündü, yoxsa o məsum gəncə fəlakətlərdən xəbər verdiyinəmi peşman oldu, bilmədi.    Sarsıldı. Bütün  gücünün  tükəndiyini  hiss  elədi,  qəhərləndi,  vücudu  titrədi. Ayağa qalxdı, bir az tutuldu, ətrafa boylandı. Üz-gözündən köhnəlik yağan, şüşələri qırılıb-tökülmüş, içərisinin də əvvəlki təravəti itmiş oranjereyanın yanındakı qapıdan keçərək, bir qədər təbii meşəliyi xatırladan ağaclığı görməyə can atdı. O görkəmdən əsər-əlamət qalmamışdı. Ağacların çoxu kəsilib-götürülmüş, yerində qalanları quruyub əldən düşmüş, bağın əsas hissəsində isə üzü çöl tərəfə böyük bir bina tikilmişdi. Cadar-cadar olmuş torpaq buralara çoxdan su axmadığından, insan əli dəymədiyindən xəbər verirdi. Bir vaxtlar gəzib-dolandığı yerlərin bu hala düşməyi, xatirələrinin  kökündən  qazılıb itirilməyi – bu cansıxıcı mənzərə ona əzab verdi.  Geriyə qayıtdı.

O gənclik təravətli, gülərüz oğlanın əyləşdiyi skamyanın qarşısından keçib, sola buruldu. Bir daha peşman halda məktəb binasının qarşısında dayanıb baxdı. Bu dəfə başqa bir duyğu onu çulğaladı: həyatında ilk dəfə gördüyü gözəlliyin, duyduğu səmimiyyətin təsirindən qəribə vəziyyətlərə  düşdüyü  günləri  xatırladı.  Sanki  elə  indicə  doğma, gülümsəyib baxan  o  simanı

görəcəkdi…

Heç vaxt hisslərə bu qədər qapılmamış, inanmamışdı. Bu günsə, əməllicə əsiri olmuşdu təzadlı duyğuların.

Arxaya qayıtdı. Acılı-şirinli xatirələr içərisində xüsusi yeri olan, indi xeyli sönük görünən yeməkxananın ətrafını həsrətlə dolanıb, yataqxanaya baş çəkdi. O çılğın yeniyetmə ilə bir daha “qarşılaşmamaq” üçün orada çox dayanmadı. Amma hiss olunurdu ki, hər addımda əvvəlki izlərini axtarır vaxtilə gəzdiyi, əyləndiyi yerlərdə.

Yataqxananın arxa tərəfində vəziyyət daha da qəmgin idi:  əvvəllər  məktəbin  tibb  məntəqəsi olan bu  hissədə  həyatı, yurdu-yuvası vəzifə, mal-mülk dəllalları tərəfindən hərraca qoyulmuş, düşmənə satılmış, zəngin keçmişi, şanlı-şöhrətli tarixi, dəyərli şəxsiyyətləri, ziyalıları ilə tanınan böyük bir elin, səfil görkəmli məktəbi yerləşirdi. Məktəbin bu miskin siması ona öz halının güzgüdəki əksi kimi göründü. Qopa bilmədi bu acı hisslərdən; illərdən bəri çəkdiyi əzab-əziyyət, didərginlik, həyatının tar-mar edilməyi düşdü yadına. Keçmişi, bu günü, gələcəyi işğal olunaraq əldə oyuncağa çevrilmiş bir məmləkətin ömrü-günü talan edilmiş günahsız adamları, onların taleyi, həyatı, kəsilən “başları”, sındırılan “dizləri”, gözüyaşlı körpələrin üzündəki miskin ifadə yenidən canlandı gözləri önündə. Qəfildən çilik-çilik olub ətrafa səpələndi həmin  güzgü. Parçalarının üzünə toxunduğunu, sifətini yaraladığını hiss etdi. Bir anda qırmaq, dağıtmaq istədi hər şeyi, ucadan bağırmaq, axtardığını tapmaq, görmək istədi. Amma bacarmadı. Başını əlləri arasına alaraq, divara söykəndi və dondu.

Hava qaralırdı. Əsən külək yağış yağacağından xəbər verirdi. Tozanağa qərq olmuş  küçə ilə bir adam ağır-ağır addımlayırdı. O, artıq heç nə düşünə bilmirdi. Hətta haraya gedəsi olduğunu da unutmuşdu…

 ______________________________________________________________________

Namiq Zaman (Zamanov Namiq Zaman oğlu) – 1971-ci ildə Laçın rayonunun Zağaltı kəndində dünyaya göz açıb. 1994-cü ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetini bitirib.

“Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi”nin üzvü, “Gənclərin Söz Birliyi” İctimai Birliyinin katibi, “Sosial Xəbər” qəzetində və “SOSİALXEBER.İNFO” xəbər agentliyində İdarə Heyətinin üzvü, “SÖZ ODASI” qəzetində publisistika şöbəsinin redaktoru kimi fəaliyyət göstərib. “Bənövşə” jurnalının Aran bölgəsi üzrə təmsilçisidir. Şeirləri, hekayələri və publisistik yazıları dövri mətbuatda, antologiya və almanaxlarda, o cümlədən, çeşidli müasir mediada – internet saytlarında dərc olunaraq  yayımlanmaqdadır. “SƏNİ DÜŞÜNÜRƏM”,  “RUHUM ONU SORAQLAR”  adlı şeirlər kitablarının müəllifidir.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin (AJB) və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvüdür.

Hal-hazırda Ağdaş şəhərində yaşayır və ixtisası üzrə kimya-biologiya müəllimi işləyir.