Kızıl Ordu’nun Azerbaycan’ı işgali 28 Nisan 1920
Kızıl Ordu’nun Azerbaycan’ı işgali veya Azerbaycan’ın Sovyetleştirilmesi
Sovyet Rusya’nın 11. Ordusunun, 27 Nisan ile 11 Mayıs 1920 tarihleri arasında eski Rus İmparatorluğu toprağı olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nde yeni Sovyet hükümeti kurmak için gerçekleştirdiği askeri seferdir. İşgal, Azeri Bolşeviklerin başkent Bakü’de çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. İşgal, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin varlığının sona ermesine ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kurulmasına neden olmuştur.
Bakü’de Kızıl Ordu askerleri arasında Sergey Kirov, Anastas Mikoyan, Sergo Ordzhonikidze ve Mikhail Levandovsky
1920 başlarında, Sovyet Rusya çaresizce Bakü’nün petrol kaynaklarına ihtiyaç duyuyordu. 17 Mart 1920 günü, Vladimir Lenin, Kafkasya cephesi’nde bulunan Devrimci Askeri Konsey’e aşağıdaki telgrafı yolladı:
Kesinlikle Bakü’yü almalıyız. Bütün çabalarını bunu sonlandırmaya yönlendir, fakat bütün açıklamalarında harfiyen diplomatik kalmalısın ve yerel Sovyet gücü için azami boyutta sağlam hazırlıktan emin olmalısın. Aynısı Gürcistan’a uygulanacak ki bu durumda sana tavsiyem daha da dikkatli olmaktır.
Ocak 1920’de, Devrimci Askeri Konsey üyesi Grigol Orconikidze ile Petrovsk-Port’e (modern Mahaçkale) varmış Mihail Tuhaçevski, Kızıl Ordu’nun Kafkasya Bölgesi komutanı olarak atandı. 21 Nisan 1920 günü, Tuhaçevski, 11. Kızıl Ordu ve Volga-Hazar filotillasına Bakü’ye doğru saldırıyı başlatmaları için aşağıdaki emri yayınladı:
Azerbaycan’ın ana gücü ülkenin batı tarafı ile meşguldür. İstihbarata göre, sadece küçük bir Azeri gücü Yalama—Bakü istasyonunu savunmaktadır. Aldığım direktiflere göre, Emrediyorum ki:
- 27 Nisan günü, 11. Ordu Azerbaycan sınırını geçecek, hızlı bir saldırı ile, Bakü vilayetini kontrol altına alacaktır. Yalama—Bakü harekatı 5 gün içerisinde tamamlanacaktır. Kurdamir civarındaki Güney Kafkasya demiryollarının kontrolünü ele geçirmek için süvari birlikleri gönderilecektir.
- Aynı zamanda, 11. Ordu Abşeron yarımadasına yaklaştığı zaman, Hazar filotillası komutanı, Raskolnikov, Alat istasyonu çevresine küçük bir birliği karaya çıkaracaktır. Bu birlik emirleri 11. Ordu komutanından alacaktır. Tanker filosunu kullanarak, petrol sahalarına hiçbir zarar vermeden, hızlı bir saldırı ile Bakü’nün kontrolünü alacaklardır.
Askeri harekat
Rus tarihçi A.B. Shirokorad’a göre, Azerbaycan’ın Sovyet işgalinde standart Bolşevik şablonu kullanılmıştır: yerel devrim komitesi gerçek ya da “sanal” işçi ayaklanmaları başlatırlar ve Kızıl Ordu’dan yardım isterler. Aynı yöntem onlarca yıl sonra, Macaristan (1956) and Çekoslovakya (1968) Sovyet işgalleri sırasında da kullanılmıştır. 28 Nisan 1920 günü Bakü devrim komitesi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükümetinden yardım istedi. Fakat ondan bir gün önce, 26.,28.ve 32. Piyade bölükleri ile 2. Süvari taburunu içeren 11. Kızıl Ordu (30,000 askerden fazla) zaten Azerbaycan topraklarını işgal etmişti.
