Çocukların həpisi bir günəşin zərrəsidir və yaxud M.Y.Lermontovun 191 yaşlı “Dilənçi”şeirinin yeni tərcüməsi…

Görkəmli rus şairi Mixail Yuryeviç Lermontovun (1814 – 1841) “Нищий” (Dilənçi) adlı maraqlı bir

şeiri vardır. Şair bu şeiri 1830-cu ildə16 yaşında olanda yazmışdır.  

Şeirin yazılması haqqında müxtəlif rəvayətlər, açıqlamalar, incələmələr olsa da, onlardan

danışmaq fikrimiz yoxdur.Məqsədimiz diqqəti tərcümə məsələlərinə yönəltməkdir.Müzakirə açmaq

fikrimiz də yoxdur.Yox, əgər buna ehtiyac olsa, fikirlərinizi eşitməyə hazırıq.

Fikir mübadiəsi aparmaq sizlərin mənəvi haqqınızdır. Biz dünya uşaqların azad və firavan

yaşamalarının tərəfdarıyıq.Dünya uşaqları azad və məsud yaşamaları,onların hüquqları mütləq

qorunmalıdır.Görkəmli Azərbaycan şairi Abdulla Şaiq çocukların birində onlarındili lə deyirdi

ki, “həpimiz bir günəşin zərrəsiyik”.   Uşaqların əsəbləri ilə oynamaq,onlara əzab və əziyyət

verilməsi  dünyanın hər yerində qanunla orunmalıdırr.

“Dilənçi” şeiri cəmi 3 bənddir,  Hər bəndi abab kimi qafiyələnib,rus şeir texnikasının ənənələrinə

uyğun şəkildə işlənilib.

Mövzu kilsənin qabağında dilənçilik edən bir bədbəxtin həyatının bir neçə dəqiiqəsini əks etdirir.

Dilənçi –adamın ürəyini ağrıdan bir görkəmdə,bir haldadır.Onun istəyi bir tikə, bir loxma

çörəkdir.Uşağın əli dilənməkdən uzalı qalıb. O, insan bildiyi adamlara əl açır.Lakin bu bir tikə

çörəyi də bu müqəddəs  yerdə- kilsənin qapısı önündə ona çox görürlər.Onun – həyata kor baxışlı

dilənçinin qabına nadir hallarda qəpik-quruş atırlar.

Bu kor baxışlı  dilənci kar deyil. O, qəpiyin səsini tanıyır.

Bir dəfə bir nadan onun qabına istehza ilə pul əvəzinə bir qara daş parçası atır.Bu məqam 16

yaşlı gələcək şairin  — Mişanın  diqqətini cəlb edir. 16 yaşında məhəbbət oxu daşa dəyən Mişa bu

təhqiramiz  hadısəyə dözə bilmir.O, rus dilinin rus poeziyası üçün geniş imkanlar açan dilində öz

düşüncələrini qələmə alır.

Нищий

У врат обители святой
Стоял просящий подаянья
Бедняк иссохший, чуть живой
От глада, жажды и страданья.***Куска лишь хлеба он просил,
И взор являл живую муку,
И кто-то камень положил
В его протянутую руку.***Так я молил твоей любви
С слезами горькими, с тоскою;
Так чувства лучшие мои
Обмануты навек тобою!

(1830)

________________________

Bu şeir dünyanın bir çox dillərinə, o cümlədən Azərbaycan dilinə də tərcümə edilib və kitablara

düşüb.Bir sıra tərcümələri ilə ədəbiyyat tariximizdə özünə yer tutan şair-tərcüməçi Eyvaz Borçalı

Mixail Yuryeviç Lermontovun “Dilənçi”sini oxuculara belə çatdırıb:

***

Eyvaz Borçalı M.Y.Lermontovun  “Dilənçi”  şeirinin tərcüməsi

Müqəddəs bir kilsə önündə biri

Sədəqə umurdu gəlib-gedəndən.

Bir sümük qalmışdıyazıq,bir dəri,

Aclığın,əzabın,dərdin içində.

***

Onun diləndiyi bir tikə çörək,

Yalvaran gözləri bir məşəqqətdi.

Kim isə ötəndə rişxənd edərək,

Uzalı əlinə daş qoydu getdi.

***

Beləcə yalvarıb sevdim dəruni,

Acı göz yaşların yandı həsrətdən.

Könlümün ən acı istəklərini,

Beləcə aldatdın əbədilik sən….

***

(Bax:M.Y.Lermontov.Seçilmiş əsərləri.Öndər nəşriyyatı.Bakı,2005.cəh.19. 

Tərcüməçi Eyvaz Borçalı)

***

Mənə elə gəlir ki, tərcümə alınmayıb.16 yaşlı gənc şairin  hiss və həyəcanları oxucunu

təsirləndirmir.

Azərbaycan dilində tərcümə,hər nəsnədən əvvəl, dilin axıcılığı və incəliyi, erləcə də aşılanan fkir

və  ideyanın uyğunluğu  ilə diqqəti cəlb etməlidir.

Əlbəttə, bu fikir də  doğrudur ki, hər bir tərcümə orijinalla müqayisədə nöqsanlı görünür.Lakin

nöqsanın  faizinin az olması naminə bəzi klassik tərcümələrdə olduğu kimi, tərcüməçi yaradıcılıq

nümunəsi də göstərməli, türkdilli poeziyanın dilinin gözəlliyini oxucuya hiss etdirməlidir.

Eyvaz Borçalı kimi qabil bir tərcüməçidən sonra bu şeiri tərcümə etmək çətin və naqolay görünsə

də, mənfəətdən xali olmadığı üçün mən də “Dilənçi”ni dilləndirdim:

***

Nazim NəsrəddinovM.Y.Lermontovun  “Dilənçi”  şeirinin tərcüməsi

Dilənçi

Bir kilsənin önündə

Dilənirdi dilənçi.

Lap ölünün günündə,

Üzü, gözü ,çənəsi…..

***

İstəyi – loxma çörək……

Dönübdür əzabına….

Kimsə ona gülərək ,

Daş tullayır qabına…

***

Eh…Sənə rəğbətimi

Mən göstərə bilmirəm….

Qarşında xəcalətli-..

Yerə girib,  ölmürəm…….

***

Nazim Nəsrəddinov.

Bakı. 09.05.2021