Birleşken Milletler Teşkilâtı
Birleşken Milletler Teşkilâtı (qısqaca Birleşken Milletler ya da BM; resmiy tillerinde – arapça الأمم المتحد, Çince: 联合国, frenkçe Nations Unies, inglizce United Nations, ispanca Naciones Unidas, rusça Объединенные Нации) – 1945 oktâbr 24-de qurulğan dünya barışığını, telükesizligini qorumaq ve milletlerara iqtisadiy, içtimaiy ve medeniy bir iş birligi inkişaf etmek içün qurulğan milletlerara bir teşkilâttır. Birleşken Milletler özüni “adalet ve telükesizlikni, iqtisadiy inkişaf ve içtimaiy eşitlikni milletler arasında bütün memleketlerge sağlamanı maqsat etilgen global bir quruluş” dep tanımlay. Milletlerarası ilişkilerde, quvet qullanıluvını ilk olaraq umumcian seviyede yasaqlağan ilk antlaşma Birleşken Milletler Sözleşmesidir.
Teşkilâtnıñ, qurulğan senelerinde 51 olğan aza sayısı şimdi itibarinen azalığı kötelgen Vatikan ve deñiştirilgen Çin Halq Cumhuriyeti soñki qoşulğan aza Montenegro dahil 192-ge barğandır. Teşkilâtnıñ idaresi Nyu Yorktaki baş merkezinden yürsetile ve aza memleketlernen er sene tertipli olaraq yasalğan toplaşuvlar kene bu baş merkezde yasala.
Teşkilât yapısal olaraq idariy bölüklerge ayrılğandır; Baş Assambleya, Telükesizlik Şurası, İqtisadiy ve İçtimaiy Şura, İdare Şurası, Baş Kâtibiyet ve Memleketlerarası Adalet Divanı. Teşkilâtnıñ eñ köz aldındaki merciisi Baş Kâtiptir.
Birleşken Milletler fikriy ilk olaraq, II Cian cenkiniñ bitkeninde cenkini ğalibiy memleketler tarafından, memleketler arasındaki añlaşmazlıqnı ortadan kötermek ilerde meydanğa kelip olacaq ve özleriniñ telükesizliklerini tehdit etip olacaq bir cenkniñ aldına keçip olmaq maqsadınen ortağa atılğandır. Teşkilât yapısınıñ alen bu maqsatnı qoruğan BM Telükesizlik Şurasınıñ barlığı ve çalışuvlarınen ortağa salınğandır. Telükesizlik Şurası on beş memleketten ibaret, bu memleketlerden beşi daimiy aza statusındadır ve mıtlaq veto yetkisine saiptir. Bu memleketler Amerika Qoşma Ştatları, Rusiye, Çin Halq Cumhuriyeti, Büyük Britaniya ve Frenkistandır. Telükesizlik Şurasınıñ qarar alıp oluvı içün 10/15 nisbeti kerek olıp, daimiy azalardan bireviniñ aksi yönde rey qullanmaması kerektir. BM içtihatlarına köre Telükesizlik Şurası qarar alakende veto yetkisine saip azalardan birevi ya da bir qaçınıñ rey bermege qoşulmaması bu azalarnıñ qararı veto etkeni añlamına kelmey. Ayrıca daimiy azalarnıñ çekimser qalmaları da aynı neticeni bere.
Münderice
1 Qurulışı
2 Teşkilât Yapısı
2.1 Baş Assambleya
2.2 Telükesizlik Şurası
2.2.1 İqtisadiy ve İçtimaiy Şura
2.3 Memleketlerarası Adalet Divanı
2.4 Resmiy tiller
2.5 Baş Kâtibiyet
2.6 Birleşken Milletler Baş Kâtipleri
3 İhtar
3.1 Atıflar
3.2 Kitabiyat
4 Tış Bağlantılar
Qurulışı
BM qurulış añlaşmasınıñ tasdıq etilmesi
Birleşken milletler (United Nations) ıstılası ilk olaraq Franklin Ruzvelt (Franklin Roosevelt) tarafından II Cian cenki sırasında müttefik memleketler içün qullanılğandır. İlk resmiy qullanuvı ise 1942 yanvar 1-de Birleşken Milletlerniñ beyannamesinde ve Atlantik Hartiyasındadır. Bu tarihtan soñ müttefik devletleri özlerini “United Nations Fighting Forces” olaraq adlandırğanlardır.
Birleşken Milletler fikri 1943 senesinde Moskva, Tehran ve Qairede müttefiklerniñ toplaşuvları sırasında çıqqan olıp Frenkistan, Çin, Büyük Britaniya, Amerika Qoşma Ştatları, ŞSCBniñ temsilciliginen oluşqandır.
