Sürgün Hatıraları Urmuş Mustafayeva Sürgün edilgen Qırımtatarlar öle edi
Urmus Mustafayeva Aqmescit şeerinde 1925 senesi yanvar 25 künü doğdı. Aile İnvalidnaya soqağı, 125 adresi boyunca evde yaşay edi, ev şimdi de tura. Aile çoq balalı edi – 8 bala. Onıñ içün ana çalışmay edi, ev işleri çoq edi. Baba kolhozdan kirağa topraqalıp, qarpız, qavun saça edi. Qırımtatarlarnıñ çoqusı kibi, zengin yaşamay ediler. Soñ cenk başlandı. Urmus bita o vaqıt №12 qırımtatar mektebiniñ doquzıncı sınıfında oquy edi, ondan büyügi tek ağası edi. Babası endi 65 yaşında edi, orduğa onı çağırmadılar, ağasını ise aldılar.
Cenk vaqıtında aile şeerde qalğan edi. Okkupantlar evlerge kirip, sığır, qoylar ve aşayt mallarnı ala edielr. Qarşı çıqqan insanlarnı alıp kete ediler, onı başqa iç birisi körmey edi. Faşistni ödürse ediler, cesetni tapqan soqaqnıñ er tarafından onar insan öldüre ediler. Yaşlarnıñ çoqusını Almaniyağa işke alıp kete ediler. Urmusnıñ tizelerden birini alıp ketken ediler, öyle de ğayıp oldı. Urmusnı böyle taqdirden saqlamaq içün, babası onı Büyük-Onlarğa soylarına yollağan edi. Qalğan balalar daa küçük ediler, olarnı almaz ediler.
Aqmescitniñ azat olunması vaqıtına Urmus evge qayttı. Aynı künü şeerni bombaladılar. Bombalardan biri soqaq başındaki evge tüşken edi, anda yaşağan aile elâk oldı. Öyle etip bir qaç vaqıt devam etken edi: bügün almanlar bombalaylar, yarın – qızıllar. Şeerni azat etkende, er kes quvana edi, amma quvanç kederge çevirildi. Bütün qırımtatarlarnı qırımdan sürgün ettiler. Urmus öz şeerni demiryol stantsiyasından terk ete edi. Saba vagonlarğa yüklediler, bir şey alamağa bermediler. Baba o vaqıt endi ölgen edi, sürgünlik künü qırqını berecek edik.
Yolda, deşetli şaraitlerge baqmadan, Urmusnıñ qorantasını Allah qorçaladı ve episi balalar anaları ve bitaları ile Özbekistanğa kelip çıqtılar. Aşnı künde bir kere bere ediler. Yol vaqıtında Urmusnıñ ketken vagonında, bir insan ölgen edi, ceseti demiryolnıñ yanında bir yerde qalğan edi. İç bir tıbbiy yardım berilmey edi.
Bizni Sırdarya vilâyetine Mirzaçölge (şimdi Gülistan), K.Marks adına kolhozğa. Urba, mesken, iş yoq edi. Yataq, minder, yorğan da yoq edi. Bir birimizga yapışıp, yuqlay edik. Yarıyıqıq evde yaşay edik. Soñra kolhoz bir odalı ev ve biraz pamuq berdi, olardan yastıq yaptıq, polda yata edik. Bir vaqıttan soñ, çoqtan-çoq hainlikte qabaatlavlarnı eşitip, Urmus kolhoz brigadasına esapçı olaraq kirdi. İşke çoq kilometr uzaqlıqqa qatnamağa mecbur edi. Soñra kâtip olaraq aldılar, bir-eki kilo boğday ya da arpa bere ediler. Urmusnıñ qız qardaşları pamuqta çalışıp başlağanlarda, yaşayış biraz tüzeldi. Bir yıldan soñ devlet ayda bir kere biraz aşayt mallar bermege başladı, bir aftağa yete edi. Amma hastalıqlardan Urmusnıñ dört qız qardaşı öldi. Etrafta açlıq ve hastalıqlardan Vatanından sürgün etilgen çoq qırımtatarlar öle edi. Kolhoz reisinden ölgenniñ cesetini sarmaq içün çuvallıqlar soramağa mecbur edi.
Komendant pek çekiştire edi. Atnen kelip, soñra on üç kilometr cayav yürmege mecbur ete edi, kâğıt alıp, sorğu keçire edi. Aqşam keç komendant evge yibere, ve kene de uzaq yolnı keçmek kerek ola edi. Er eki-üç kün bu tekrarlana edi.
Qızıl Orduda hızmet etken ağa, çoqusı meseleler çezilgen soñ, aileni taptı.
1948 senesi Urmus Mamut-Sultandan traktorcı Osman Mefayevge aqayğa çıqa. Olarnıñ altı balası ola: bir oğlan ve beş qız. 1988 senesi Urmus bita ailesinen Vatanğa qaytıp, oğlunen Canköyde yerleşe. Memba sürgün.org
