SAHA (YAKUT) TÜRKLERİNİN ISIAH BAYRAMI
SAHA (YAKUT) TÜRKLERİNİN ISIAH BAYRAMI
Dr. Shurubu Kayhan
Isıah, Saha Türkler’inin en büyük geleneksel bayramıdır. Her sene 21-22 Haziranda kutlanır. Isıah yaz bayramı; saçmak, serpmek anlamına gelmektedir. En uzun güne denk gelen bu kutlama güneşle bağlantılı olup, onun sıcağının ve ışınlarının yer yüzüne saçmasıyla bağdaştırılır. Saha Türkler’inin iklim şartlarına göre 4 mevsim yerine 2, kiş ve yaz olarak yaşamalarıyla bağlantılı bir bayramıdır. Yazın gelmesi ile doğanın canlanması, yeni umutlarla, yeni bir yıla başlamaları kutlamanın asil amacıdır. Bu bayram aynı zamanda o bölgelerde yaşayan diğer Türk boyları; Tuva, Başkurt , Altay ve Tatarlarda da kutlanmaktadır. Isıah eski ile yeninin, geçmiş ile geleceğin sınırıdır. Yeni yılın ve yazın başlangıcıdır.
Bu bayram hakkındaki ilk yazılı kaynak XVII asrın sonunda Hollanda’lı seyyah İ. Plesaya aittir. Orada, Isıahı Sahaların ateş eşliğinde gece ve gündüz kutladıklarından söz edilir.
Isıah kutlaması, güneşin doğmasıyla ateş yakılıp, insanların kol kola girip güneş şeklinde yuvarlak çember çizerek halay çekmeleriyle başlar. Halaya katılan insanların yıl boyunca güçlü ve canlı kaldıklarına inanılır. Bu kutlama iki gün iki gece devam eder. Çemberdeki insanlar zaman zaman değişirler. Halaya güneşle ilgili şarkılarıyla eşlik ederler. Güneş halayının adı Osuohoydur. Kutlamada Saha Türkler’inin en önemli ve kutsal sayılan içecekleri kımız dilek tutularak içilir. Daha sonra kımızı mal ve kıymetli eşyalarının üzerine çoğalsın ve bereketlensin diyerek püskürtürler.
Isıahın en önemli oyunu ise Dıgın oyunudur. At yarışı olan Dıgında erkekler hız ve güç yeteneklerini sergilerler. Kazananlar halk tarafından büyük ilgi görür ve ödüllerle mükafatlandırılır.
Kutlamanın diğer bir önemli geleneğiyse Olonho yarışıdır. Olonho Sahaların milli destanıdır. Destandan parça anlatarak bir birleriyle yarışırlar. Yanı bu bir sözlü atışmadır. Destanda ise insanların doğayla uyumu en iyi şekilde anlatılmaktadır. Isıahın en değerli misafirleriyle Olanhocular olup büyük ilgi görürler. Her kutlamada olduğu gibi geleneksel yemekler yapılır.
İki gün kutlanan İsıah, Saha Türkler’inin güneş halayı, kımızi, Dıgın at yarışı, olanho yarışı, geleneksel şarkı ve türküleri, yemek ve eğlenceleriyle kutlanan en renkli bayramlarıdır.
Republic of Sakha (Yakutia) celebration of «Isiah»
«Isiah» is the traditional holiday of the Turkic-speaking folk of Sakha (Yakuts). Calibration is carrying out on 21-22 of April of each year. Isiah (dissipate, scatter) is a celebrating of the longest day of the year when the sun scatters its rays on Earth and gives us warmth. This is because in Yakut, according to climatic conditions, there are only two seasons, instead of 4 seasons that changing each other: summer and winter. With the onset of summer and the awakening of nature, people celebrate the beginning of the year with new hopes. This holiday also celebrated by neighboring Turkic folks: Bashkirs, Tatars, Tuvans, Altays, etc. Isiah is the border between the past and the future, old and new. This is the beginning of a new year and of a new summer.
The first mention about this holiday in written sources by Dutch traveler I. Ples. It stated about how the Yakut people kindle a fire in celebrating of Isiah all day and night. Isiah celebration begins with folk dancing around the fire. Along with sunrise, they kindle a fire and surround it then they hold hands and stands in a sun-shaped circle, and begin to dance. It is believed that those who joined to dances will be strong throughout a year. The celebration continues two days and two nights. Dancers periodically change each other. This sunny dance called «Osouoho». During the celebration, Yakut people drink their traditional and sacred drink kymyz. Then they spray kymyz to expensive and valuable things that wealth will increase.
One of the main games on Isiah is «Dygyn», in which men demonstrate their strength and their speed on horseback. The winner of the race receives a prize and a lot of attention from the public. Another important custom at the festival is a competition of «Olonkho». «Olonkho» is the national epic of the Sakha inhabitants. Since it is a verbal competition participants compete telling excerpts from epic. Epic mostly describes the harmony of man and nature. Great interest at the celebration attracts to guests storytellers of «Olonkho». As in all holidays, they cook traditional dishes.
Isiah that celebrates two days and two nights with folk dancing, entertainment, traditional dishes, kymyz, with the game «Dygyn», with a singing of «Olonkho», etc., is the most colorful holiday of Yakut people.
