DOLGAN TÜRKLERİNİN GELENEKSEL “HEYRO” YA DA “KİLVEY” KUTLAMALARI

Dolganlar kendilerine Dolgan, Tıakiler, Saha da demektedirler. Onlar Krosnoyarsk bölgesinin esas halkıdır. Halkın çoğunluğu Taymır bölgesinde, azınlığı ise Eneseyin eteklerinde yaşamaktadırlar. Rusya Federasyonunun en genç halklarından olan Dolganlar 7300 kişilik nüfusa sahiptirler. Dolgan dili Saha lehçesinin bir şivesidir. Günümüzde ise Dolgan dili ayrı bir lehçe olarak bilinir ve Türk dilinin Altay aile grubuna aittir. Kendi içinde: Batı, Doğu ve Anabar şiveleri olarak bölünür. Dolganların inançları Şamanizm ve Animizm üzerine kurulmuştur.

1989 nüfus sayımında ilk defa Dolganlar 416 kişi olarak belirlenir. 1930 lardan beri Saha Otonom Cumhuriyeti içinde yaşayan Dolganlar Saha halkı ile karışarak yaşadıklarından kendi halklarının özelliklerini kaybetmişlerdir. Fakat halk kendi geleneklerini ve örf adetlerini yaratmışlardır. Onların bu özellikleri tekrar halk olarak canlanmalarını sağlamıştır. 2002 nüfus sayımında 1272 kişi olan Dolganlar bugün, 7300 kişiye ulaşmışlardır. Bu artışın en temel sebebi ise Dolganların milli anlayışlarının artmalarıdır.
“Heyro” güneş bayramıdır. Eskiden Dolganlar bu bayrama Geyik ya da “Kilvey” günü da demişlerdir. “Heyro” göçebe geyikçilerin meslek bayramları olarak da bilinir. Bu bayram yaz mevsiminin güneşli ve bereketli geçmesi dileğiyle düzenlenir. “Heyro” Dolgan Türkler’inin uzun kutup gecelerinden sonra güneşin doğuşunu kutladıkları bir gündür. Dolganların bu geleneksel kutlamalarında sert ve zor kış döneminden sağ sağlım çıktıkları için minnet duyan halk ruhlardan aileleri için sağlık ve mutluluk diler. Kutlama yeni bir hayatın başlangıç simgesidir. Halk bu güne özel yakılan büyük bir ateşin etrafına toplanır ve el ele tutuşarak çember yapıp dönerler. Bu gelenek eskiden nasıl kutlandıysa günümüzde de aynı şekilde kutlanıyor. Kutlamanın en önemli etkinliği ise geleneksel oyunlarıdır; milli güreş, halat çekme, balta ve кızak oyunları.
“Kilvey”, geyik bakıcılarının geyikleri barınağa doğru getirmeleri ve kadınların büyük ateşler yakarak karşılamaları ile başlar. Bu gelenek çok eski zamanlardan beri devam etmektedir. Geyikleri getirirken bakıcılar çok yüksek seslerle bağırırlar ve havaya ateş açarlar. Karşılayanlar da aynı şekilde cevap verirler. Dolganlar bu eylemi yaparak geyiklerle birlikte gelebilecek kötü ruhları korkutarak kaçırdıklarını düşünürler. Eylemi erkekler ve kadınlar sırayla yaparlar.
Bu kutlamaya komşu köylüler de katılırlar. Davetler onlara daha önceden bildirilir. Katılımın kalabalık olması kutlamanın daha da eğlenceli olmasını sağlamıştır. Davet edilen önemli misafirlere katılımlarından dolayı minnet ve teşekkür niyetiyle geyik derisi ve geyik yavruları hediye edilmiştir. Bu tür hediyeler onlar için çok değerli sayılmıştır.
“Kilvey” kutlaması genelde geyiklerin doğum dönemine denk gelir. Yavru geyiklerin dünyaya gelişini kutlayarak eğlenmelerinin yanı sıra önemli bir görevi de yerine getirmiş oluyorlar: sürümdeki büyük geyikleri anne ve yavru geyiklerden ayırırlar. Yeni doğum yapan geyikleri yavruları ile birlikte daha özenle beslemeye ve bakmaya dikkat ederler. Bu arada erkekler yaşlı, çocuk ve kadınlar için de büyük geyiklerin etinden yedek erzak hazırlarlar. Kutlama bittikten sonra yerliler ikiye ayrılırlar. Yaşlı, kadın ve çocuklar kışlakta hazırlanmış erzakları ile yeni yavrulayan geyiklerle kalırlar. Kalanlar balıkçılık ile hayatlarına devam ederler. Erkekler ise büyük geyiklerle birlikte daha otlak ve sıcak bölgelere göç ederler. Göç eden erkekler için çok zor ve tehlikeli bir dönem başlamış olur. Onlar genelde kutup denizinin yakınlarına kuzeye giderler.
Geyik sürüsüyle uzun bir dönem ailelerinden uzak kalan Dolgan erkekleri için “Heyro” ve ” Kilvey” kutlamaları özlem giderme ve sevinç bayramları olarak da anımsanır…