Zemaneviy toylar

Milletimiz asırlar boyu taptalğan doğru yoldan tayıp başladı, desem, mubalâğa olur, dep
qorqam.

Aslında ise şay. Bunı epimiz körip turamız. Epimiz yanamız, kederlenemiz, acınamız.
Lâkin bir şey yapıp olamaymız. Tövbe, tövbe, sanarsıñ, Allanıñ qahrine oğrağanmız!
Nikâh qıyılmazdan bir ay ya da eki afta evelsi caminiñ imamı yaşlarnen yahut kelin-kiyevniñ
ana-babasınen nikâhnıñ şartları, aqqında subet keçirip, kelinniñ başı ve omuzları qapalı, kiyevniñ
başında qalpağı ya da taqiyesi olmaq kerekligini qayd ete. Lâkin, böyle subetler keçirilgenine
baqmadan nikâh merasimine kelgen yaşlar ve atta esli, orta yaşlı adamlar bile bu qaidelerge
riayet etmeyler. Albu ki, Quran-ı Kerimniñ “Araf” süresinde Yüce Rabbimiz böyle buyura: “Ey,
Adem oğulları! Er zaman camige barğanıñızda eñ dülber urbalarıñıznı kiyiñiz!”

Kameralarnıñ çıqıltısı altında maşinadan nezaketnen bahtlı kelin-kiyevlerimiz çıqalar. Olarnı
ğarp modellerini añdırğan, aman-aman köküslerinece açıq, yeñsiz, eki tarafında ta köbeginden
başlağan yırıqlı anter kiygen qızlarımız ozğaralar. Aslı iç saqınmadan-utanmadan bu çullu, çubar
sürü doğru camige kire – sanki muqaddes evge degil de, diskotekağa kelgenler…
Ebet, ömürde bir kere olğan böyle bahtlı künde gençlerni tenbilep, keyflerini bozmağa tiliñ
barmay, amma yarı çıplaq qızlarğa muqaytlıqnen çareleri olğanlarına köre örtünmekni tevsiye
etesiñ. Azaçıq olsa da, Alladan qorqqan qızlar yigitlerniñ bıcaqlarını omuzlarına taşlap kireler.
Ya başları açıq da! Qayda bu qızlarnıñ maramaları ya da iç olmadım qıyıqları. “Ey, Ademniñ
oğulları. Avretleriñizni örtmek içün sizge urba berdik” (Quran, 7:26). Oğul-qızlarını camige
ozğarğan ana-babalarnıñ közleri qayda eken, aceba?

Eñ acınıqlısı şunda ki, Vatanğa qaytıp din ve urf-adetlerimizni ğayrıdan tikleyatqanımızda
yaşlar bu şeylerden uzaqlaşalar. Evlerimizde qıyılğan nikâh merasimi künü ise er kes sade ve
aynı zamanda şeriat talaplarına köre kiyinmege, qadınlar mollanıñ közüne körünmemege tırışa
ediler. Şimdi ise vaziyet bam-başqa. Utanmaq, arlanmaq yerine milletimizge iç kelişmegen
“mot” urbalarnı köz-köz etmek. Bu yerde eñ müim rolni ana oynay.
İlle ana qızına nasıl kiyinmek kerek, angi yerde özüni nasıl alıp barmaq kerekligini ögretmek,
dinimiz qaideleri çerçevisinde terbiye bermek kerek. Çünki anasına baqıp qızını al, deyler
halqımızda. Yazıq ki, bazı analar qızlarından da yaşça körünmek peşinden dinimizni de,
adetlerimizni de unuta.
“Qadın saylağanda dört şeyge, yani qıznıñ baylığı, qaysı qabilege mensüpligi, dülberligi ve
dindarlığına emiyet bermelisiñ. Amma şeriatqa boysunğan soyunı saylamalısıñ” (Buhariy).
Şimdi nikâh merasimleri birinci daqqasından soñkisinece plönqağa çekile ve demek
kelecekte onı şu çiftniñ evlâtları baqacaqlar. Ya soñ olarğa nasıl terbiye bermeli? Çünki
şeriatımız, dinimiz boyunca bir-de-bir nasiat berilgende, ya sen özüñ ne içün bu şeylerge
boysunmadıñ, dep qarşı sual bermeycekmi?
Alla-Taalâ künde beş kere namaz qılğan, Alla rizası içün iş yapqan, Alla içün yaşağan
insanlarnı seve. Muqaddes Kitabımızda Rabbimiz: “Bir-biriñizge Alladan qorqmalı ve dindar
olmaqnı yardım etiñiz, amma güna işlemege ya da duşmanlıq yapmaqta bir-biriñizge yardım
bermeñiz” (Maide, 5:2) dep buyura.
Yürekten ümüt etem ki, yaşlarımız aqıllarını toplap, Vatanımızğa ne içün qaytqanımıznı
unutmazlar, nasıl muqaddes bir din – İslâmğa mensüp olğanımıznı, yekâne Allanıñ qulları
olğanımıznı añlap, şeriat boyunca yaşamağa areket eteler.
Toy bu, yalıñız eki gençniñ evlenmesinen, yañı qoranta qurmasınen sıñırlanımay. Onıñ
maneviy, ahlâqiy tarafları pek çoqtır. Toy merasiminiñ özü toy sabısınıñ sayğı, ürmetini qat-qat
arttıra. Toy sabısı toy yapıp cemaatnı başıma toplayım, dep burun kötermey, maqtanmay,
ğururlanmay, o kendisini ğayet sade, alçaqgöñülli insan kibi alıp bara. Atta sarhoşlar, nizamsız
kimseler bile onı diñlemege, oña itaat etmege mecbur olalar. Bütün bu eyilik bizlerge ta eski
zamanlardan, qart dedelerimizden qalğan eñ degerli bir asabalıqtır. Halqımız bu adetni nesildennesilge
keçirerek, bugüngece alıp keldi. Biz şimdiki nesil, onı bozmay, aşşalamay, kelecek
nesilge qaldırmağa borclumız. Bunı iç de unutmayıq!

Toylarımıznen bağlı ve endi unutılğan bir adetimiz daa olsa, o da kiyevni tıraş etmektir. Çoq
güzel adet edi. Bolşevikler keçken asırnıñ 30-ncı yılları camilerimizni klublarğa çevirgen soñ,
anda nikâh qıymaqnı, Quran ketirmekni kesen-kes yasaq etkenleri kibi, kiyev tıraşı adetinde de
milliy, diniy çizgiler tapıp, onı da yoq ettiler. Bu adet, güya burjua-milletçileriniñ ğayesine uya
emiş. Kiyevni tıraş etkende çalınğan ava da tekmil unutıldı. Şimdi o maqamnı bilgenler qaldımı,
qalmadımı, bilmeyim. Esli-başlı çalğıcılarımız onı unutmasalar kerek. Olar yaş çalğıcılarğa bu
avanı ögretmek, kiyevni tıraş etmek şart olmasa bile, avasını mıtlaqa çalmaq kerekler. O ğayıp
olıp ketmesin, unutılmasın.
Halqımıznıñ tertipligini, temizligini, sağlamlığını köstergen qına köyüv gecesi merasimi de
şimdiki vaqıtta pek siyrek rastkele.
Toylarımızda tüfek atmaq adeti bar edi. O da unutıldı. Kelin tüşürgende qudalar kiyevniñ
azbarına kirgenlerinen, olarnı tüfek atmaqnen qarşılap alğan ediler. Ne qadar coşqun ve
yaraşıqlımanzara edi. Men bu adetimizni misal etip ketirmeknen, toylarda tüfek atılsınen, degen
meseleni közde tutmayım. Çünki şimdi toylarımıznıñ belli bir qısmı şeerlerdeki qave ve restoranlarda keçe. Tabiiy ki, anda tüfek atmaqnıñ imkânı olmaz. Amma köylerde, qasabalarda öz azbarlarında yapılğan toylarda bu adetimizni kütmek mümkün.

Ancaq toylarımızğa milliy Ruh berip, olarnı yaraştırır.
Böylece, toylarımızğa bir burulış yapmasaq, olarnı yabancı küçlerniñ zararlı tesirinden
qurtarmasaq, unutılğan adetlerimizni yavaş-yavaş qullanıp yaşatmasaq, bunı bizden ğayrı kimse
qayğırmacaq.

Lenera Memetova