TÜRKLERDE KURULTAY – TOY – KENEŞ
Kurultay Nedir? Türklerde Kurultay Ne Anlam İfade Eder Ve Neden Toplanırdı
Kurultay kavramını son dönemlerde çok sık bir şekilde duymaya başladık. Bu durum insanları kurultay konusunda ciddi bir meraka sürüklemektedir. Sizin için Kurultay nedir? Türklerde kurultay ne anlam ifade eder ve neden toplanırdı? Şeklinde sorulan soruların yanıtlarını tüm detaylarıyla birlikte derledik.
Kurultay kavramı ile alakalı olarak pek çok insan konu hakkında bilgi edinmek adına arayışa girmektedir. Pek çok kişi bu yöndeki arayışlarını ise internet üzerinden gerçekleştirmektedir. Bu anlamda son derece büyük bir önem taşıyan konular arasında yerini almaktadır. Moğolcadan gelmiş olan kelime Eski Anadolu Türkçesi’ne kurultay biçimiyle geçmiştir.
Çağdaş Moğolcada hural biçimiyle “toplanma, miting, kongre, oturum, meclis” anlamında hâlâ kullanılmaya devam etmektedir. Günümüz Türkçesinde ise, bir kurumun esas konular üzerinde gerektiği zaman ya da belirlenen bir zamanda görüşme yapmak amacı doğrultusunda düzenlediği genel toplantıyı ifade etmektedir. Bu bakımdan günümüzde de hala çok sıklıkla gerçekleştirilme durumu söz konusu olmaktadır.
Kurultay Nedir?
Eş anlamı “kongre” olan kurultay, bir derneğin, bir kurumun veya bir siyasal partinin temel işlerinin görüşüldüğü, belli süreçlerle veya gerektikçe yapılan genel toplantıdır. Kurultay, tarih terimine göre eski Türk devletlerinde, ileri gelenlerin katılımı ile birlikte gerçekleştirilen, temel sorunları görüşerek karara bağlamak amacıyla yapılan toplantıyı ifade etmektedir.
Eğitim kurultayı, dil kurultayı gibi çok fazla çeşitliliğe sahip olan başlıklar altında düzenlenen kurultaylarda, yürütülen çalışmalar üzerine dinleyiciye bilgi verilmektedir. Gerçekleştirilen kurultaylar kamuoyuna açık olabileceği gibi, kapalı olarak da gerçekleştirilebilmektedir. Kurultaylar konunun önemine, konuşma sürelerine, konuşmacı sayısına bağlı olarak birkaç oturum sürebilir.
Türklerde Kurultay Ne Anlam İfade Eder ve Neden Toplanırdı?
Eski Türklerde kurultay ne anlam ifade eder ve neden toplanırdı sorusunun yanıtı bir hayli merak uyandırmakta ve araştırmaya konu olmaktadır. Kurultay terimi, Türkçe “kurul” ile Moğolca “tay” ekinin birleşmesi sonucunda ortaya çıkmış olan bir kavram olup danışma meclisinin adı olmaktadır.
Eski Türkler kurultaya toy, tirnek, kengeş gibi isimler de vermiştir. Kurultay üyelerine ise “toygun” denilmekteydi. Devlet meclisi olan Büyük Kurultay’a ise kağan başkanlık yapmaktaydı. Kağanın olmadığı süreçlerde ise meclis “aygucı “ ya da “öge (vezir)” başkanlığında toplanma gerçekleştirilirdi.
Kurultay toplantısının gerçekleştirilmesinin çok çeşitli sebepleri bulunmaktaydı. Kurultayın toplanma nedenlerinden bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
– Siyasi konuların görüşülmesi ve karara bağlanması,
– Askeri konuların görüşülmesi ve karara bağlanması,
– Ekonomi konularının görüşülmesi ve karara bağlanması,
– Sosyal ve kültürel konuların görüşülmesi ve karara bağlanması,
– Hukuki konuların görüşülüp karara bağlanması gibi çok çeşitliliğe sahip olan nedenlerden dolayı kurultay toplantıları gerçekleştirilmekte idi.
Eski Türklerde kurultay ayrıca; isyan, savaş, barış ve göç gibi çeşitliliğe sahip durumda olan olağanüstü durumlarda da toplanmakta idi. Kurultay tarafından gerçekleştirilen bu toplantılar belli bir disiplin içinde yapılmaktaydı. Kurultay üyeleri orun ve ülüş töresine uygun olarak yerlerini alırlardı.
Kurultay üyeleri ise; başta hatun ve şad olmak üzere ilteber, yabgu, erkin, tigin, kül-çor, tarkan, apa tarkan, tudun, gibi yüksek devlet görevlilerinden oluşmaktaydı. Kurultayda, kağanın sağ tarafında vezirler, komutanlar, beyler otururdu. Kağanın sol tarafında ise memleketin ileri gelenleri ve memurlar otururdu.
Kağanın görevini yapamadığı hallerde ise azledilmesi kurultayın görevi olmaktaydı. Türklerde her boyun kendine ait olan bir kurultayı diğer bir tabiri ile küçük kurultayı bulunmakta idi. Burada halkın da katılımı ile birlikte boy beyi seçilirdi. Seçilerek göreve getirilen bu boy beyleri gerekli durumlarda devlet meselelerini görüşmek üzere Büyük Kurultay’a katılım gerçekleştirirdi.
