TÜRKLERDE GIRTLAK SESİ “HOOMEY” SANATI – Shurubu KAYHAN
Gırtlak sesi – Tuva, Altay, Başkır, Hakas, Saha, Kazak, Kırgız gibi Türk, Moğol, Buryat, Kalmuk gibi Moğol kökenli halkların ve Amerika kıtasında yaşayan bazı halkların eşsiz ses sanatıdır. Bunların içinde en yaygın olanı Tuvalıların gırtlak ses sanatı “Hoomeydir”.
Gırtlak ses, kendi içinde özgürce şarkı söylemenin yanı sıra farklı ses ve müzikle, dil ve burun eşliğinde de güçlendirilen bir sanattır. Bu özellikler ise aynı anda iki, üç sesi çıkartarak söylemelerini sağlar. Sesin güzelliği canlı olarak aktarılmasıyla ölçülür. Bu özellikler Kuzey halklarına ait muhteşem duyu yeteneklerinin belirtisi olup, aynı anda hayvan ve kuş seslerini yansıtmaları ile görülür.
Gırtlak müziğinin üç türü vardır; kargıraa, hoomey ve sıgat. Kаrgıraa Tuvaca hırıltı anlamına gelmektedir. Genelde bu ses karga sesi ve hayvanların hırlamalarına benzetilir. Kargıraa alçak seste söylenen bir hırlamadır. Doğanın eşsiz sesi de bununla yansıtılır. Genelde bu sesin üzerine şarkı sözü söylenir.
Hoomey – seviye anlamına gelir. Gırtlak sesinin seviyesini ve ilkelerini anlatır. Bu ses destek ses ve hafif imâlardan oluşur. Hoomeyde ses sözle birlikte söylenir ve vokal seslerle güçlendirilir.
Sıgat flüt sesini anımsatır ve en zor gırtlak ses türüdür. Burda destek sesin seviyesi yükselir ve esas sesin önüne geçer. İma edilen fikir vurgulanır. Sıgatta şarkının sözü söylenilmez. Müziğe ve sese önem verilir. Bu türü ilk dinleyenlerde duyulan sesin müzik aletlerinden değil, burundan geldiği sanılır.
Gırtlak sanatı – vokal işbirliğiyle aynı anda bir kaç sesi çıkarabilmektir. Bu müzik türü Kuzey ve Moğol halklarının geleneksel özellikleridir. Genelde bu müzik türüne “hoomey” derler. Hoomey, gırtlak sesinin en yaygın ve gelişmiş türü olup, Tuvanın Hoomey bölgesinin adından gelmektedir. Bunun dışında gırtlak sesi Tibet’te, Kanadalı İnuitlerde ve Güney Afrika boylarında da karşılaşmaktadır. Avrupa ülkelerinden İrlanda’da da bu sanat türü karşımıza çıkmaktadır.
