Tatar Sultan Süyümbike Hatun – Kazan Hanlığının Kadın Hakimi ‘Hanbike’
Tatar Sultan Süyümbike Hatun – Kazan Hanlığının Kadın Hakimi ‘Hanbike’
Süyümbike hatun doğumu 1516 – ölümü 1554 Moskova Süyümbike ya da “Hanbike” sıfatıyla Kazan Hanlığı’nı yönetmiş olan Tatar Sultanı. Eşinin ölümü üzerine, oğlu Ödemişgiray han unvanı alınca, küçükyaşındaki oğlunun yerine Kazan Hanlığı’nın idaresini üstlenen, Kazan Hanlığının kadın hakimi.
Günümüz Tataristan’ın millî kahramanı olarak kabul edilir. Kazan şehrindeki Süyümbike Kulesi onun adını taşır.
Aslen Nogay mirzalarından Yusuf Mirza’nın soyundan gelen, Saraycık kökenli bir asilzade kızıdır (1). 12 yaşında Kazan’a gelmiştir. 1533yılında Kazan Hanı Can Gali Han ile evlenmiştir. 1535 yılında Can Gali Han vefat eder. Bunun üzerine Süyümbüke 1536’da Safa Giray Hanile evlenir.
1549 yılında Safa Giray Han’ın da ölmesinin ardından, iki yaşındaki oğlu Ödemişgiray adına kazan tahtının idaresini üstlenir. Kazan Hanlığı’nın Rusların eline geçmesi üzerine 1553 yılında Rus Çarı IV. İvan tarafından Moskova’ya tutsak olarak getirilir. Altı yaşındaki oğlu Ödemişgiray’ı Ruslar vaftiz ederek Hristiyanlaştırırlar ve ‘Aleksander’ adını verirler. Süyümbike’nin babası, Nogay Hanı Yusuf Mirza Rus Çarı IV. İvan’dan kızının kendisine iadesini ister ama bu talebi cevapsız kalır.
Süyümbike bir yıl sonra 1554’de Moskova’da kahır içinde ölür. Mezarı belli değildir. Oğlu vaftiz edilerek ‘Aleksander’ adı verilen oğlu Ödemişgiray da annesi ve babası ile aynı kaderi paylaşır ve 19 yaşında veremden ölür.
Süyümbike Kulesi
Ne zaman inşa edildiği tam olarak bilinmeyen kulenin yapım tarihi ile ilgili olarak pek çok bilim insanı, katmanlı kulelerin Rusya’da popüler olduğu dönem olan 17.-18. yüzyılları işaret ederken bazıları ise 16. yüzyıl görüşünü benimsemektedir. Anılan dönemlere ait Kazan’ın yönetimi ile ilgili belgeler, 1701’deki Moskova yangınında yok olurken Tatarlar tarafından saklanan belgeler ise Kazan’ın İşgali sırasında kayboldu. İlk kez 1717-1718’de Kazan şehir planında yer alan kulenin 1694-1718 yılları arasında inşa edilmiş olabileceği görüşü dile getirildi.
Bir efsaneye göre kule, kabul edilen yapım tarihinden önceki yüzyılda Korkunç İvan’ın zanaatkârları tarafından bir haftada inşa edildi. Yine efsaneye göre Kazan Kraliçesi Süyümbike, kendisini kulenin en yüksek katmanından aşağı attı ve kuleye onun adı verildi. Ancak gerçekte Süyümbike, 1551’de Ruslar tarafından alıkoyuldu, Kasimov şehrine götürüldü ve yıllar sonra öldü. Bu efsane 18. yüzyılın başlarında popüler oldu.
