Özbeklerin nevruz tatlısı “sümelek”
Özbekistan’da ilkbaharın gelmesiyle ülkenin dört bir yanında insanlar sümelek tatlısını hazırlayarak yakınlarına ve komşularına ikram ediyor.
Aile fertleri veya yakın komşuların bir araya gelmesiyle büyük kazanlarda pişirilen sümelek, halkı bir araya getirmesinden dolayı Özbek toplumunda önemli yer tutuyor.
Şeker katılmamasına rağmen son derece tatlı olan sümelek, Özbek halkı için birlik ve beraberliği simgeliyor.
Sümelek tatlısı, çimlendirilmiş buğdayın kökünün sıkılması ile elde edilen sıvıya, yağ ve un ilave edildikten sonra sürekli karıştırılarak yapılıyor.
Toplumda saygı gören kadınların öncülüğünde çok sayıda kişi tarafından yapılan sümelek tatlısına, kazanının altı yanmaması için birkaç ceviz veya taş atılıyor. Kazanı her karıştıran kişi dilek tutup dua ediyor. Özbekler, sümelek karıştırılırken tutulan dilek ve duaların kabul olacağına inanıyor. Sümelek hazırlanırken bir araya gelen insanlar çeşitli şiir ve şarkılar söylüyor.
24 saatte hazır hale gelen sümelek tatlısı, öncelikle yaşlı ve hastalara dağıtılıyor.
Özbekler, kasesinden, kazana atılan ceviz veya taş çıkanların dileğinin tuttuğuna ve duasının kabul edildiğine inanıyor.
Özbeklerde sümeleğin ortaya çıkışıyla ilgili çeşitli rivayetler bulunuyor.
Bir rivayete göre, düşmanın kuşattığı bir kalede yiyecek bitmiş. Kale halkı, ambardaki çuvalın dibinde bulduğu çimlenmiş buğdayı kazanda kaynatarak açlığını gidermiş. Bu yiyecekten güç alan kale halkı, düşmanları yenmiş ve daha sonra sümelek yapma geleneği başlamış.
Bir başka rivayete göre ise bir kadın ilkbaharda evinde yiyecek bulamayınca aç kalan ikiz çocuklarını doyurmak için çuvalın altında bulduğu çimlenmiş buğdayı kazanda kaynatmış. Çocuklarının kazanın içinde bir şeyler olduğuna inanması için kazana bir avuç küçük taş atmış. Kadın, gece geç vakte kadar yemek bekleyen çocuklarıyla uyuyakalmış. Sabah kazandan gelen güzel kokularla uyanmışlar.
Bir rivayete göre ise gece gökten inen 30 melek sabaha kadar kazanı karıştırmış ve ortaya sümelek çıkmış.
Özbekistan’da ikiz çocuğu olan her aile, her yıl evinde sümelek hazırlayarak yakınlarına ve komşularına dağıtır.
