Osman Nuri Akçokraklı
Osman Nuri Akçokraklı (d. 1879 ö. 1938) Kırımlı tarihçi, etnograf, paleograf, sanat tarihçisi, coğrafyacı ve yazar.
Bahçesaray’da köylü ailede doğdu. 1899 ve 1901 yılları arasında Sankt-Peterburg Üniversitesi Doğu Dilleri Fakültesi’nde hat dersleri verdi. Öğrencileri arasında ünlü Y. Kraçkovski de bulunuyordu. Bazı Sankt Peterburg ve Bahçesaray camilerini hat sanatıyla yazılı Kuran ayetleriyle süsledi. 1895 yılına kadar Türkiye’de okudu. Kendini geliştirmek için 1908 yılında Kahire’ye gitti.
Klasik Rus edebiyatı örneklerinden bazılarını Kırım Tatarcasına çevirdi. 1908 ve 1910 yılları arasında, Orenburg’da “Şura” dergisi genel yayın yönetmeni oldu. Kırım’da “Tercüman” gazetesinde 1906 yılında ve 1910 ve 1916 yılları arasında çalıştı. Zincirli Medrese’de ders verdi. 1921 yılında Kırım Tatar halkının ünlü aydını Gaspıralı İsmail’in müze evini kurdu. Kırım Devlet Üniversitesi’nde (Kırım Pedagoji Enstitüsü) 1922 yılından itibaren hat, paleografi, Türkçe, Kırım Tatar folkloru ve etnografyası dersleri verdi. 1925 yılı yazında Kırım’ın kuzey bölgelerine düzenlenen etnografya araştırma gezisine katıldı. Bu gezide çok sayıda folklor örneği derlendi, yaklaşık 50 yazma kitap ve belge toplandı. Kırım Tatarlarının soy işaretlerini (damgalar) topladı ve araştırdı. Türkçe ve Arapça Kırım yazıtlarının okunması alanında büyük bir uzmandı. “Çora Batır”, “Koplandı Batır”, “Edige” gibi tarihi epik destanlar üzerinde araştırmalar yaptı. 1926 yılında Sovyet Türkologlarının I. Bakü Kurultayı’na katıldı. Simferopol’de yaşadı.
Ölümü
1930’lu yılların başlarında ırkçılık suçlamasıyla takip edildi. 1934 yazında Kırım Pedagoji Enstitüsü’ndeki görevine son verildi. Bir süre sonra Bakü’ye taşındı. 1937 yılı Nisanında yakalanarak Simferopol’e götürüldü. Pantürkizm, devrim karşıtlığı ve ajanlıkla suçlandı. Mahkemede susuz olduğunu beyan etti. 17 Nisan 1938 tarihinde SSCB Yüksek Mahkemesi Askeri Encümeni’nce en ağır ceza olan ölüm cezasına çarptırıldı. Aynı gün kurşuna dizildi.
Eserleri
“Kırım’da Tatar Damgaları: Kırım Tatar Kültürünün Araştırılması Amaçlı Bilimsel Etnografik Gezinin Notları, 1925”, Kırım Pedagoji Enstitüsü Haberleri, 1927, I. cilt, s. 32-47.
“XIII.-XV. Yüzyıllara Ait Eski Kırım ve Oğuz Yazıtları”, Taurid Tarih, Arkeoloji ve Etnografya Cemiyeti Haberleri, 1927, I. cilt, s. 5-17.
“Çufut-Kale’nin Tarihine Dair Yeni Bilgiler”, Taurid Tarih, Arkeoloji ve Etnografya Cemiyeti Haberleri, 1928, II. cilt, s. 158-172.
“Kırım Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Arşivi’nde Muhafaza Edilen XV.-XIX. Yüzyıllara Ait Tatar Belgeleri”, Kırım Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Arşivi Belleteni, Simferopol, 1931, Nu. 3, s. 13-19.
“Kırım Merkez Arşivi’ne Yeni Giren Kırım Tatar ve Türk Tarihine İlişkin Belgeler”, Kırım Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Merkez Arşivi Belleteni, Simferopol, 1932, Nu. 2, s. 12-16.
Vikipedi
