Karalez
DİNSİZLER KETTİ, TİLSİZLER KELDİ – TİLSİZLER QAÇTI, DİNSİZLER QAYTTI
Attı-tuttı, yaqtı yıqtılar,
Sovet faallerini mezarğa tıqtılar.
Silâ tiklep halqnı çalıştırdılar,
Aq-qaranı soravsız qarıştırdılar.
Köyümizden keçken Aqyar yolunı yañıdan qurdılar. Kürek kötermege küçü yetken köylülerge 1941 senesi küzde yollarda çamur kürettiler, taş parlattı, taşıttı ve yollarğa töşettiler. Tuvar etini pek sevgen almanlar aftada bir kere bir köylüniñ sığırını alıp soyar, qazan-qazan et pişirir ediler. Amma aynı şu tilsizler köylülerge dinsizler yasaq etken diniy bilgilerni almaq imkânlarını yarattılar. Köy halqı buña sevindi, lâkin bu çoqqa sürmedi. Qaçacaqta olar köyni viran ettiler, onlarnen insanlarnıñ başına yettiler.
TİLSİZLER QAÇTI, DİNSİZLER QAYTTI
Azatlıqqa çıqtıq, tilsizlerden qurtuldıq, amma ğayrıdan dinsizlerge tutuldıq. Dinsizlerniñ KGBsi halqnı sorğu etti, nemselerge hızmet etkeninde suçlap, GULAGnıñ törüne ozğardılar. Aprelniñ soñlarında 18-den 60 yaşqace erkeklerniñ episini emek ordusına cıyıştırıp aldılar. Köyde bala-çağa, qadınlar ve qart-qurtlar qaldı. Başlarına daa nasıl müsibet tüşeceginden haberleri yoq, kolhoznı ğayrıdan tizmek peşine tüşeler. Amma…
Köyümizniñ kökini qara bulutlar qapladı. Mayıs 18 tañında köylülerniñ azbarları avtomatlı askerlerge toldı. Berilgen 15 daqqa içinde kimdir bir şeyler alıp oldı, kimdir bom-boş qollarınen yollarğa töküldi ve sürü-sür aydalıp ayvan taşığan vagonlarğa toldurıldılar. Halq neler yüz bergenini, qayda alıp keteyatqanlarını añlamay, şaşmalay, ağlay-qıçıra. Lâkin faydasız. Ölüm poyezdleri endi yoldalar.
Yuqarıqaralezlilernen tolu bir eşelonnıñ yarısı Kostroma vilâyetiniñ Manturovo rayonına baqqan dağlar içine tüşürile. Qalğan qısmı ise Özbekistanğa, Namangan vilâyetiniñ Haqqulabad – Narın rayonına ve daa bir azca qısmı – Samarqand vilâyetiniñ Mitan qasabasına tüşe. Ayrı-ayrı qorantalar Özbekistannıñ başqa yerlerinde yaşadılar. Şimalde qaqşatıcı ayaz, şarqta ise qavratıcı sıcaq biñlernen qırımtatarlarnı yoq etti. Niceleri ecelsiz öldiler. Kene de suvuqtan sıcaq yahşı, dep şimalden Özbekistanğa qaçtılar. Ğarip halq başına kelgen bu facianı yañlış belledi ve tez arada qaytarılacağını bekledi. Amma ömür devam ete, Vatan asretliginden yansalar da ğurbette evler quralar, çalışalar, yañı aileler quralar, bala östüreler. Lâkin anda qalmaq, tamır atmaqnı iç tüşünmeyler, umumhalq areketine qoşulalar. Bu vaqıtta ise Qırım akimiyeti qırımlarnıñ topraqlarını, mal-mülküni kelmeşeklerge paylaştırıp bere. Yuqarı Qaralezde 123 qırımlar yaşağan evler, cami, başlanğıç mektep, klub, tükân, at ve ögüz aranları, arabalar azbarı, toban ve piçen azbarı, garaj, demirci ve dülger ustahaneleri, yaqın ve uzaq tütün aranları bar edi.
Evlerniñ çoqusını yıqtırıp, yerine yañılarını qurğanlar. Bunda da gizli bir siyaset olğan. Akimiyet kelmeşeklerge kirip yerleştigi evlerniñ aqiqiy sabıları kelip talap etmemleri içün yañı ev quruñız, dep tevsiye bergen ve ev qurğanlarğa para, malzeme taqdim etken. Eski evlerni yıqmaq içün Aqyardan tanklarnı aydap ketirgenler. Camini yıqıp, taşlarından Büyük Qaralezde – Krasnıy Makta mektep qurğanlar. Köyniñ eski mektebi, klub, tükânı yerleşken binalarnı qaytıp kelgen semetdeşlerimizge bergenler.
Al-azırda köyde 13 qırım qorantası kelişi güzel fiyatlarğa satın alınğan evlerinde yaşaylar. Bizim evlerde yaşağan kelmeşeklerniñ ise içkicilikten başları boşamağan. Qırımlar oturtqan kiraz, meyva bağçalarındaki bereketni satıp, keyf sürip yaşağanlar. Bizimkiler ise işsizlikten çekişe, adiy şaraitlerge muhtaclar. Böyle vaziyet yuqarıqaralezlilerni öz köyüne qaytmaq arzusını yoqqa çıqara.
Halqımız Vatanğa toplu sürette qaytıp başlağan soñ üyken nesil Qırımnıñ qaysı köşesinde yaşamasın mıtlaqa
bala-çağasını ve torunlarını köyge alıp kele, evini, köyni köstere. Soñra cemaat birleşip köyni ziyaret ete ve bu köydeşler körüşüvi adınen keçirilgen merasimge çevirildi. Köydeşler körüşüvi yuqarı maalleniñ Qara İlyas meydanında ve Hocasalanıñ dülber dağ alanında ötkerile. Ölülerimizniñ ruhuna dualar oqula, qurban çalına. 2007 senesi yañı açılğan ATR kanalınıñ mühbirleri köyümiz aqqında film çıqardılar ve onı defalarca kösterdiler.
