Göz Yaşı Çeşmesi – Bahçesaray Çeşmesi

Gözyaşı Çeşmesi (Kırım Tatarcası: Közyaş çeşmesi) veya Bahçesaray Çeşmesi, 1764 yılında Kırım Giray tarafından yaptırılan bir çeşmedir.

Mimarı, Ömer adındaki bir mimardır. Normalde Dilara Bikeç Türbesi’nin bulunan çeşme Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinden sonra günümüzde bulunan yerine taşınmıştır.

Çeşme o kadar ünlüdür ki efsanesi de şudur:

Kırım Giray, Dilara Bikeç’e aşık olur. Fakat bu mutluluğu uzun sürmez. Dilara, beklenmedik bir zamanda haremden bir kadın tarafından zehirlenerek ölür. Kırım Giray sevgilisi Dilarayı en yüksek tepeye gömdürür ve mezarının üstüne bir türbe inşa ettirir. Dilara’nın ölümünden sonra kedere boğulan han, türbenin yanına bu çeşmeyi inşa ettirir. Mermerden yapılmış gül, yaşla dolu gözü tasvir eder. En üstteki kurna, acı ve kederli bir şekilde gözyaşlarıyla dolan kalp kurnasını temsil eder. Kalp kurnasının altındaki iki küçük kurna, zamanı temsil eder. Burada anlatılmak istenen bu yaşanan acının zamanla geçmesidir. Fakat zaman da bu acıyı hafifletmede yeterli olamaz. Ortada bulunan büyük kurna, hanın bu acı yüzünden aklında kalanlardır. Çeşmenin zemininde bulunan spiral ise ne olursa olsun hayatın devam ettiğini anlatır.

Çeşmede iki tane kitâbe bulunmaktadır. En üstteki kitâbe Şeyhiy tarafından yazılan Kırım Giray’ı öven bir şiir yazmaktadır. İkinci kitâbede ise Kur’an’dan şu ayet bulunmaktadır:

“
Orada bir pınar ki ona “selsebil” adı verilir.
”
1820 yılında Aleksandr Puşkin sarayı gezintisi sırasında çeşmeden etkilenerek kaleme aldığı Bahçesaray Çeşmesi adında bir şiir yazmıştır. Hayranlığını sadece bu şiirde değil seyahat mektupları ve notlarında da belirtmiştir. Daha sonra Soyvetler zamanında Bahçesaray şehrinin isminin değiştirilmesi ve sarayın yok edilmesi düşünülüyordu. Fakat Moskova yetkilileri, dünyaca ünlenmiş Bahçesaray Çeşmesi şiirinin anısına bu fikirlerden vazgeçmiştir. Ayrıca günümüzde çeşmenin yanında Aleksandr Puşkin’in bir büstü yer almaktadır.