Çora Batır – Destan
Biz ayt deymiz sizge, siz ayt deysiñiz bizge. Biz aytayıq sizge. Ne berersiñiz bizge. Bizge berseñ, bekten ber. Altınlı, küpeli kümüşten ber. Savmağa berseñ, biye ber. Salqın tüşmey suvalmaz.
Kök Şol degen bir Narıq batır bar eken. Narıq batır soñ üylene. Bayan Sulu bir hanini ala. Soñ Bayan Sulu avur ayaqlı bolıp, vaqtı kelgende, taba. Bir dane yomurta tapa. Artından şol yomurtadan soñ oğul tuva. Adını Çora Batır qoyalar. Yomurtanı cuva urap cıyıp sala. Endi masal balası tez öse.
On dört yaşına kelgende Çora Batırnı şannaylar. On beş yaşına kelgende üylene. Üylengen on beş kün olğan soñ Çora Batır bir yaqlarğa qıdırmağa kete.
Özü yoqta Aqtaçınıñ aytulı Ali beyi qırq dane çerkeznen Çora Batırnıñ evini kelip basalar. Qoylarını soyıp aşap, içip oturalar. Çora Batırnıñ babasınıñ başına, közüne tartalar, uralar. Bayan Sulu anağa yaman sözler aytalar.
Çora Batırnıñ qadınına ballı şarap süzdüreler. Erten turup betini, qolını cuvup aştan, suvdan burun Aqtaçınıñ Ali beyi Lav (at) tilep otura. Narıq qart Quşcetmezni bere, almay, Cel cetmezni bere, almay. Azavğa başını qaratqan, Abselge başını taratqan, deñizniñ çopraq yerini otlatqan toz tiqay közlü, sarımsaq tişli oynay turğan tuyaqlı, quyruğı, calını qaytanday, cuvurğanı şaytanday şonday bir atı bar eken. Çora Batırnıñ şu atını tutıp alıp ketti Aqtaçınıñ Alibeyi.
Çora Batır keldi evine. Anası çıqtı aldına. Çoram, Çoram, dedi oğa. Çorayım atqa mingen ekeçte eşigimizden törimizge duşman kelgen yoq edi. Sen yoqta keldi Aqtaçınıñ Ali beyi. Narıq qartnıñ başına, közüne tarttı, Bayan Sulu anaña yaman sözler ayttı. Qarındaşta qan arqadaşıña raqı, şarap süzdürdi dey. Qoylarıñı soydırıp aş qıldırdı. Erten turdı, betini, qolunı cudı. Aştan, suvdan burun kene de at istep oturdı. Narıq Batır Qolcetmezni berdi, almadı, Celcetmezni berdi, almadı. Azavğa başını qaratqan, Abselge saçını taratqan, deñizniñ çopraq yerini otlatqan şu atıñnı alıp ketti Aqtaçınıñ Ali beyi.
Çora Batır susandı, kiyindi, quşandı. Celcetmezni mindi. Quşcetmezni cetekke aldı. Oñ qolına oq aldı, sol qolına zulfuqarnı aldı. Celi, çapa Aqtaçılı Ali beyniñ artından quvup ketti. Aqtaçınıñ Ali beyi, cav içinde deli beyi yanında qırq dane çerkesiman Çora Batırnıñ atını basıp aldı. Pek tavlı ketip yatır.
Artına bir aylanıp qaradı. Aqtaçınıñ Ali beyi. Etekten qap-qara bir bulut çıqtı. Avası cavacaqmı dedi Aqtaçınıñ Ali beyi. Özü pek tavlı kete. Biraz yol ketken kin artına bir daa aylanıp qaradı Aqtaçınıñ Ali beyi. Bulut pek köterile dedi. Kene de biraz yer kete Ataçınıñ Ali beyi. Artına aylanıp qaradı, bu cavun bulutı togil. Çora Batır ğalbi artımızdan quvup kele, dedi Aqtaçınıñ Ali beyi. Biraz yer daa ketti, bir daa artına qaradı. Bulutlarnıñ içinden bir tozlar çıqıp başladı. Aqtaçınıñ Ali beyi durbinnen qaradı, kozlerine bir qaraçıq köründi. Galbi Çora Batır artımızdan quvup kele, dedi. Birazca yaqınlağından kin Aqtaçınıñ Ali beyi pek yahşı tanıdı Çora Batır ekenini. Aqtaçınıñ Ali beyi ricada bulundı.
Qayt, qayt Çoram dedi. Atıñnıñ başını tart, Çoram, dedi. Atıña canıñ ağırsa, alıp qayt dedi.
Endi Çora Batır söylendi: Qaytmam da Ali bey dostım qaytmam da, atımnıñ başını tartmam da. Atımnı mindiñ ödersiñ. Qoyımnı soydıñ tolersiñ. Narıq qartnıñ başına, közüne tartqansıñ, Bayan Sulu anama yaman sözler aytqansıñ, qarındaşta qan arqadaşıma ballı buzalar süzdirgensiñ onı qatip ödersiñ?
Endi yaş soraştılar. Aqtaçınıñ Ali beyi büyük çıqtı. Bundan kin Çora Batır ayttı: Aqtaçınıñ Ali beyi, arqasında beñli bey, cav içinde deli bey, tartçı oquñı, köreyim dedi.
Aqtaçınıñ Ali beyi tartıp attı oqını, Celcetmezniñ qaptalından, Çora Batırnıñ can başından oğı sıptırılap ketti dey. Endi Çora Batır tartıp oğını attı. Ali beyniñ oñ qolından soqtı, sağ qolından çıqıp ketti. Qamçısınıñ sapına tayanıp cuvurıp bardı Çora Batır. Ali Beyniñ yanında qırq dane çerkez çuvuldaştı.
Çora batır ayttı, çuvuldaşmañız çerkezler, dedi. Başıñız öldi dedi. Başıñız ölgenden kin siz ne olacaqsıñız dedi. İnemen teşip oymaqman qanıñıznı içermen dedi. Tañnayñızğa qızdırıp nal basarman dedi. Aqtaçınıñ Ali beyini atından itep avdardı dey. Başıñız ölgenden kin sizler ne bolacaqsıñız dedi. Atını aldı qayttı.
Keldi atasınıñ evine. Al endi anam, al endi savlıq bilen qal endi. Aqtaçınıñ Ali beyini ötdirdim. Başıma kelmez horlıqlar ketirdim. Qazannı qazaq almasa, tahtasını otqa caqmasa, taşını otqa atmasa men Qazanda qalaman. Cuvurıp çıqa aldına babasıman anası.
Anası ayta:
– Ayaq, ayaq aş berdim, elâl bolsın bebiyim, ayrı emçekten süt berdim, elâl bolsın bebiyim. Seniñ babañ doquz sultan öttirdi. Qırımdan çıqıp ketmedi. Sen bir sultan öttirdiñ, Qırımdan ne ketesiñ, – dedi.
Şu yerde Çora Batır anasınıñ, babasınıñ qollarını öpüp, savlıqlaşıp ketti. Endi bardı özüniñ kelinçeginiñ evine. Al endi aruvım, al endi savlıq bilen qal endi. Aqtaçınıñ Ali beyini öttirdim. Başıma kelmez horlıqlar ketirdim. Qazannı qazaq almasa, tahtasını otqa caqmasa, taşını suvğa atmasa men Qazanda qalaman. Qadını cuvurıp çıqa:
Ala ket beyim, ala ket, atıñ artına sala ket, meni aziz mubarek yollarına qurban etip çala ket, dey.
(Qadınını şu yerde çala). Çora Batır kete-kete bir köyge bara. Şu köyde Qılınçaq Batır degen bir batır bar eken. Şu batırda musafir bola. Eki batır şu gecesi laflaşalar. Çora Batır yolcılığını ayta oğa. Qılınçaq Batır aves ete arqadaş bolıp ketmege. Erte turalar. Atlarını yigirlep keteler. O künü cüre, bugün cüre, bir tatar köyine keleler. Şu köyde Cuma Cami bar eken. Evelde qartlar köp yaşağanlar. 120-130 yaşında qartlar tayaqqa tayanıp, beş daqqa burun kelip Cuma namazını qılmağa azırlanalar. Bu batırlar şu yerge keleler. Qartlar qaraylar:
– Ey maşalla, dünyada bunday yigitler, bunday atlar bar eken, – deyler. – Bularnı nasıl halqtan bolğanını nasıl biler ekenmiz? Şu yerde kele bir taz oğlan. Qartlar ayta:
– Tazalan degen kişi dertli bolır, mınav cigitlerge bir beyt aytçı balam, – deyler.
Taz oğlan, ne berersiñiz, aytayım dey. Qartlarnıñ birisi 10, digersi 20, başqa birevsi 30 kapik bereler. Taz oğlan qarap tura:
– Al ciren at mingensiñ ay, oñ qolıña oq alıp, sol qolıña quş alıp, atıñı quyruğını eki ayırıp şart kesip, torem qayda barasıñ, – dey.
Çora Batır şu yerde toqtay, cevap bere:
– Tore togil qaraman dey. Köyümniñ adını sorasañ Kökoş Ulu Tamaman, babamnıñ adını sorasañ Narıq oğlu Çoraman dey. Qazannı qazaq almasa, tahtasın otqa caqmasa, taşını suvğa atmasa, men Qazanğa baraman dey. Qartlarman savlıqlaşa. Qartlar da oğa yahşı yolğa balam dep, qalalar.
O künü kete, bu künü kete. Qazan degen şeerge bir – eki yüz verst qalğanda balaban bir suv bar eken. Bu suvda da balaban bir köpür bar eken. Bu asma köpürniñ astındaki suvda Qazan degen şeerniñ 100-150 qadar qazısı qaqıldaşıp caldaylar. Bularnıñ atlarınıñ ayaqlarınıñ davuşından qazılar qorquşıp qaqıldaşıp uçup köterilip keteler.
Çora Batır dey:
– Bir oq qurup salğan edim, duşman körsem atarım dep. Bu oqnı qazılarğa atsam, qazı ölmey tiri qalsa, bu qazı yerine barsa, bizim barayatqan haberimizni alıp barar edi, – dey.
Qılınçaq Batır dey:
– Eñ alddasına atma, ösi yol başlap kete yatır. Eñ arttasını urma, o artını toplap alıp bara yatır. Ortasına qarşılap atarsıñ, – dey.
Çora Batır arqadaşınıñ aytqanınday ata. Oq bir qazığa barıp tiye. Qazı uça-uça kene de tenine ilinip qalğan oqıman saibiniñ evine barıp qona. Qazan degen şeerde qarq dane hanlıq bolğan. O qazı şu hanlardan birisiniñ qazısı eken. Han dey balalarına:
– Bu qazğa ne bolğan? Qanatı sallanıp qalğan, tutıñız onı, – dey.
Tutıp baqsalar, bir demir oq alalar qazınıñ qanatından. Oqnıñ ucunda “Qırımlı Çora” dep yazılğan eken. Şu yerde yazını körip, Qırımda namlı bir batır bar dep eşite edik. Şimdi oqı keldi. Tezden, inşalla, özü de kelir, dey han.
Qırq hanlıq Qazanda arlı, belli bir toplaşuv yasaylar. Toplaşuvdan soñ dellal bağırtalar. Üç küngecek soqaqlarda bir kimse cürmesin deyler.
Qazan şeerniñ yanına kele Çora Batır. Balaban bir suvğa rastkele. Anav suvdan abdest ala Çora Batır. Eki rekat Namaz qıla. Suvğa qolını bir siltey. Suv eki yaqqa carıla yol bere. Olarnıñ artından suv yavaş, yavaş capıla.
Batırlar Qazanğa aqşamdan soñ kireler. O yaq-bu yaq şeerniñ içerisinde cüreler. Soqaqlarda ne insan, ne it, ne mışıq-bir şey körünmey. Çora Batır:
– Bu şeerge kelip, qonmağa bir qonaq tapmaycaqmızmı ne, – dey.
Anavı qapını qaqa-mınavı qapını qaqa. İçeriden sen kimsiñ degen davuş çıqmay. Çora Batır köp cürgen soñ, bir fuqare kişiniñ evini qaydan tapar ekenmiz, dey. Olarğa bir azbar rastkele. Azbarnıñ ana yeri mırağan, mınavı yeri mırağan eken. Çora Batır ayta:
– Mınavı azbar bir fuqare kişiniñ azbarı eken, – dey.
Yarı gecede azbarnıñ qapusını qaqalar. İçeriden qonaqbay, kim şu anda, dep soray. Çora Batır cevap bere:
– Qırımlımız, Allanıñ musafirimiz, – dey.
Qonaqbay:
– Hoş sepağa (sefa) keldiñiz dey, – olarnı musafir etip evine ala.
Qonaqbaynıñ zenaatı da şeerniñ çöpliklerini sipirip, arabasına qoyıp, taşımaq eken. Er kün bu hızmetine qarşılıq 15 kapiknen eki dane ciger qazanğan eken. Fuqareniñ qadını şu cigerni arlı, berli tartıp, musafirlerge bir çılğı (maysız) köbete pişire.
Batırlar köbeteni aşağan soñ, pek yurğun bolğanlarını aytıp, biraz raatlanmaq, yuqlamaq içün yatalar. Azğan çırım etken kibi Çora Batır közüni aça, saba Namazı vaqtı bolğanını köre de:
– Qonaq bike, qonaq bike! – dep qıçqıra.
Qonaq bike cuvurıp kele. Çora Batır oğa bir legen, quman ketirmesine yalvara. Qonaq bike oña legen, quman ketirip bere. Çora Batır arlı, berli abdest alıp Namaz qıla. Namaz qılğan soñ yüksek bir yerge çıqıp, Qazan şeerine köz taşlay. Arqadaşı Qılınçaq Batırğa tez atıñı yigerle, din oğurında küreşke yetişeyik dey.
Batırlar atlarını yigerlep üstlerine mineler. Qonaqbay dey olarğa:
– Mına bu yolman bizim Qazan batırları ketken ediler. Sizler de şu yolman ketseñiz, doğru olarğa yetersiñiz, – dey.
Batırlar cele-çapa keteler. Doqsan eki Qazan batırlarınıñ artından yeteler.
– Selâm aleyküm, batırlar, beyler!
– Aleyküm selâm! – dep Qazan batırları bularnı alqağa alıp musfa etişeler.
Çora Batır dey:
– Ey batırlar, beyler! Men sizden bir şey sorayım dey. Üstüñizge avurlıq almañız dey. Vatanıñıznı qorçalamaq içün aşaysıñızmı Qazannıñ ötmegini? Yoqsam, bir duşmannıñ burnunı qanatıp bolmay Qazannıñ ötmegini aşap yaşaysıñızmı? – dey.
Şay degen vaqıtta doqsan eki batır bir-birlerine qaraşalar. Çora Batır uzun boylı olsa da, yufqadan kelgen bir kişi edi. Qırmısqanı kör de, qanını suvur, dep bu kişi bizge ne büyük sözler ayttı deşeler.
Çora Batır dey:
– Batırlar, beyler! Menim sözim sizge avur kelmesin. Siz qaytıñız, şu duşmannen uruşmaq içün şu arqadaşımnen biz barayıq dey.
Qazan batırları geri qaytalar. Bu bir özü bir gece-bir kündüz duşmannen uruşa. Ondan soñ Qazandaki qırq hanlıq hannıñ tahtına qaytıp keleler.
Kelse ne körsin: han tarafından 92 batırğa cıltıravuq yañı silâlar berile eken.
Bu eki Qırım batırları da 92 batırnıñ qatına kelip, bir çetten oturalar. Çora Batırnıñ özüne kiyizden yasalğan togerek bir qaltaçıq bereler. Arqadaşına bir şey de bermeyler.
Çora Batır kiyiz qaltanı alacaq da ola, almaycaq da ola. Utanğanından soñ ala. Özüniñ arqadaşı batırğa dey:
– Baq, bizler şu qadar uzaqtan keldik, duşmannen uruştıq, özleriniñ 92 batırları duşmannıñ burnunı qanatmasalar da, olarğa qayday caltıravuq keskin silâlar bağışladılar. Mağa ise, şu kiyiz qaltaçıqnı bereler dep pek muğayğanını bildire.
Çora Batır şu yerden çıqa. Kiyiz qaltanı adamlar cürmegen eki isarnıñ arasına köterip taşlay. Yedi kün yedi gece turmayıp yuqlaycaqman, dep yemin etip yata. Yarı gecede tura. Kiyiz qaltanı taşlağan yerinden ala da, 92 batırnıñ at fışqısınıñ içerisine alıp ketip, kene de yatıp yuqlay. Üç kün, dört kün kete. Bu arada Qazannı pek büyük duşman quveti sara. Altıncı künü Qazannıñ qırq hanlığı Çora Batırnı qıdırıp tapalar. Çora Batırğa yalvaralar. Duşman Qazannı büyük quvetnen 24 qat sardilar. İç olmağanda, bizim sağa bergen silâmıznı tapıp beriñiz deyler.
Çora Batır olarğa kiyiz qaltanıñ 92 batırnıñ atlarınıñ fışqısı içinde kömili olğanını añlata.
Lâkin yeminli bolğanı içün eki közüni açmay.
Qırq hanlar kömili kiyiz qaltanı qıdırıp tapalar. Qırq quman suvman cuvalar. Çora Batır yatqanınıñ yedinci künü Çora Batırnıñ közüniñ ögünde açalar. Çora Batır baqsa, ne körsin. Kiyiz qaltanıñ içerisinde közni qamaştırğanday pek caltıravuq qatmer-qatmer turğan zulfuqarnı (qılıçnı) köre. Soñ o turmağa mecbur ola da şöyle dey.
– Ketiriñiz menim keri atımnı, avlay berip mineyim. Ketiriñiz menim kök cübbemni, celken açıp kiyeyim. Qazannı qazaq almasın, tahtasın otqa caqmasın, taşını suvğa atmasın, duşmannı derenge quvayım.
Qırq hanlıq Çora Batırnı kiyindireler, atını yigerleyler. Silâlandırıp cenkke cöneteler.
Qazannıñ 92 batırı bir türlü özleriniñ batırlıqlarını köstermeyler. Duşman ise, Qazannıñ içine kirem-kirem dep tura eken.
Çora Batır zulfuqarınen bir daa cenkke kire. Çora Batırnıñ em özüniñ ve em de atınıñ başından calın çıqqanday bola.
Duşman onı körgeni kibi, qorqularından qaçmağa başlaylar. O zulfuqarınen yedi kün-yedi gece cenk ete. Tegiz yerden atnıñ tizinden qan aqa.
Duşmannı qaçırğan soñ, Qazan hanlığınıñ tahtına qaytıp kele. Qırq hanlıq onı attan köterip alıp, yerge qoyalar. Qazan hanları özara muşavere eteler. Çora Batırnı Qırımğa qaytarmayıp, Qazanda üylendirmege qarar berecek vaqıtta şu yerge Çora batır özü sürüp kele. Çora Batırğa öz meramlarını aytalar. Lâkin sağa lâyıqlı bir qız tapalmaymız deyler. Çora Batır bu vaqıtta olarğa şöyle dey:
– Eski qırtış topraq bolğan yerde tepreç (teferruç) yasarsıñız. Menim özüme lâyıqlı qıznı anda özüm saylap alırman, – dey.
Qazan hanları 90 yıllıq qırtış yerde tepreç yasaylar. Bu tepreçke de etraftan köpten-köp qızlar toplaşqanlar. Çora Batır şu yerge kelgen qızlarnıñ episini 90 yıllıq qırtış yerge suv tokmelerini teklif etken. Onıñ teklifini yerine ketireler. Qızlarnıñ içinden birisi ğayet dülber eken. Bu qız suv tokkende qırtış yerni dört parmaq derenlikte carğan. Çora Batır bu qıznı özüne lâyıq köre. Özüne qadın olaraq almağa qarar bere. Köpke barmadan, Çora Batır bu qızğa üylene. Olar pek tatlı-muabbet yaşaylar. Qıznıñ ana-babası qazaq deseñ, qazaq togil, tatar deseñ tatar togil. Şunday bir halqtan ekenler.
Çora Batırnıñ qadını qaç vaqıtlardan soñ yükke qala. Pek uzaqlarda yaşağan ata-anasınıñ oturğan yerine kete. Çora Batır ise bir özü Qazanda qala.
Çora Batırnıñ qadını 9 ay 10 kün degende, bir bala doğura. Onıñ adını Qara Batır qoyalar. Bu bala doğa, öse, başqa balalar arasında atiklikte, cesürlikte, aqıllılıqta bam-başqa bir bala bola. O daa on yedi yaşında bolğanda, şu yerniñ padişasına barmaq içün yolğa çıqa. Onıñ yürüşinden sazağan yeline yel ese. Padişa qorqusından abdıraqlay. Tahtından tura. Tışarığa qarasa, bir pelvan cigit Qara Batırnı köre. Qorqıp ondan ne isteysiñ menden, oğlum? Ayt mağa ne istegeniñni, dey.
Qara Batır dey:
– Men sizden bir şey istemeyim. Yalıñız siziñ savlığıñıznı isteyim. Şevketli padişam, – dey.
– Menim savlığımdan sağa ne fayda? Sen irkilme, ayt istegeniñi çoram, – dey.
Qara Batır soñ oğa dey:
– Menim istegim köp togil, padişam. Mağa hazineñizden qırq dorbaçıq altınman 90 toğaylıq cılqalarıñıznıñ içerisinden de bir cılqını saylap alırman, – dey.
Padişa qorqusından Qara Batırnıñ isteklerine razı bola. Ükümet hazinesinden oğa qırq dorbaçıq altın bere ve 90 toğaylıq cılqını avlesine ketirilmesine emir ete.
Qara Batır özüniñ istegen, begengen bir cılqını almaq içün köpten köp atlarnı birley, birley kötertip, yerge alıp taşlay. Qaysını köterse, yerge tüşkende ep yıqılalar. Qara Batır ise, yerge köterip taşlağanda, yıqılmağan atnı almaq istey. Onıñ közüne üsti qurçanğı, lâkin suzan üç yaşlıq bir yaş at ilişe. O öz-özüne, mına bu qurçanğı mağa yarar dep, atnı köterip yerge taşlağanda at yıqılmay. Tim-tik tura. Mına busını alaman dey.
At doktorları bu atnı qırq kün-qırq gece qarağan soñ, atnı sap-sağlam eteler. At az vaqıtta ösüp kete.
Qara Batır daa on yedi yaşında olğanda Qazanda Çora Batır degen namlı bir tatar batırı olğanını eşite. Lâkin Çora Batır onıñ babası bolğanını bilmey. Bir vaqıtlardan soñ atına minip, Qazannıñ qırq hanlarına kele.
Çora Batır özü Qazanda çardaqta oturğanda altmış verst yerden öz oğlunıñ celi kele. Onıñ celinden (yelinden) saraynıñ alay krametleri şaltır – şultır quyulda. Çora Batır ayaq üstüne tura. “Hayır bola. Nasıl şey? Sazağan sarqamı? Nasıl şey?” – dep, o yaqqa-bu yaqqa qaradi. Kökte bulut yoq, cavğan-saçqan yoq. Aysa bu neniñ celi eken, dep Çora Batır taacipke qaldi. Durginni (durbin) qolına alıp, togerekke qaradı da tanıdı. Bu bizden bolğan bala eken dedi. Menden soñğa qalsa, bu cigit bizim nesilni ğaip eter dedi.
Çora Batır çardaqtan tüşti, bir közünden qan kete, bir közünden yaş kete. Özüniñ düldiniñ yanına kelip, atınıñ mañnay saçından tutıp, üç kere sıypadı. At söylendi: “özüñden bolğan bala keleyatır. Özüñniñ başıña yetmege, dey. Köp yerlerde cürdik, köp horlıqlar çektik. İç bir yerde yaman allarğa qalmadıq. Sen soñ men qalsam, tatar atı dep kim bilsin, o meni ne qadar qıynar dedi. Endi meni yigerlep, tapqırlarımı (ayıllarımı) sıqtırıp, oñ yanıma bir qamçı soqqanda sol yanımnıñ qaburğasını carıp cibersin”, – dedi. Ondan soñ sol yanıma tartarsıñ bir qamçı anamdan emgen süt avzıma kelsin, dedi. “Toplanıp üç kere çapdırılğanda, altmış verst yerni aldıq, aldıq, eger alamasaq, soñ ğayıpmız”, – dey.
Üç kere çapdırılğanda, keleyatırğan Qara Batırnıñ aldına dump etip tüşti. Çora Batır qolına zulfuqarsını çıqarıp bismillâ dep, Qara Batırnıñ qaşqa mañnayına ura. Lâkin kesmek togil, tam bile salmay. Oğlu Qara Batır da, “çort, mort” dep babasınıñ qaşqa mañnayına ura. Lâkin onıñ qılıçı da Çora Batırnıñ mañnayına tap bile salmay.
Şu yolnıñ yanında balaban bir mermer taş bar eken. Çora Batır açuvlanıp, mermer taşqa zulfuqarını ura. Zulfuqar mermer taşnı yarıp, yerge kirip kete. Çora Batır Zulfuqarını tartıp yerden ala.
Oğlu Qara Batır da, mermer taşnı ura. Onıñ qılıçı da, mermer taşnı yarıp yerge kirip kete. Çora Batır zulfuqarına hitap etip:
– Ey zulfuqar, bu kâfirni ne içün kesmediñ, – dey.
Zulfuqarı dey oña:
– Özüñniñ qanıñnı kesmege mağa Hudadan izın yoq, – dey.
Bular körmekleşe, körmekleşe şu yerdeki deren suvğa tüşeler. Çora Batır şu suvnıñ içinde Qara Batırnıñ celkesinden basa. Basmasıman Qara Batır suvğa batıp kete. Onıñ artından özü de suvğa çoma. Ayağına qabırçaq bir taş tiye. Başını kötergeninen, suvnıñ üstüne çıqa. O yaqqa-bu yaqqa qaray. Baqsa, özüniñ köydeşlerinden birisi çalışıp, Qazandan Qırımğa qaytıp bara eken. Onı tanığanıman şu biyitlerni ayta:
Selâm et anama,
Oynamasın, külmesin,
Aqızmasın çeşmesin.
Oynağannı, külgenni,
Episin bizday körmesin.
Boylaq, boylaq suv qayda,
Qazan degen şeer qayda.
Qırım degen yer qayda? –
dey de, deren suvğa komulip kete. Ebediy körünmez bolıp suvda elâk bola.
Çora Batırnıñ anası Bayan Sulu oğlu Çora Batırnıñ çoq vaqıt körmeyüp, onıñ asretligini çeke. Oğlu Çora Batır doğmazdan burun yumurtanı parlamaq içün köp çekişe.
Taşqa qılıçnı ura, taşnı iç parlap bolamay. Ahır-soñı taşnı suv tolı bir legenge taşlay. Taş yavaş-yavaş irip, tamam bola. Aysa menim oğlum Çora Batırnıñ eceli oqtan, qılıçtan togil eken de suvdan eken dep ukum ete.
Yazıp alğan
Samedin BEKİROV. 1969 senesi.
