BÜYÜK ÖZENBAŞ KÖY CAMİLERİ

KIRIM CUMHURİYETİ DEVLET ARŞİVİ – 07/13/1995 – ARŞİV DÖKÜMÜ

Tavricheski Eyaleti hükümeti fonundaki Kırım Devlet Arşivinde, 1890 tarihli Tavricheskaya vilayetinin faal camileri hakkında bir dosya bulunmaktadır. İçeriği: Büyük-Uzenbaş köyünün 5 camisi var:

1. Büyük Сuma Сami. 1890’da müminlerin yaptığı açıklamasına göre, cami yaklaşık 150 yıl önce Kırım Hanları döneminde inşa edilmiş, 1880, 1854, 1886’da onarılmıştır. Cami binası 1930-1940 yıllarında köy kulübü ve sinema salonu olarak kullanılmıştır. 5 Mayıs 1995’te Cuma Cami binası “Büyük-Özenbaş” Müslüman cemaatinin mülkiyetine iade edildi.

2. Yeni Mahalle’deki “Günde beş kez namaz camisi” 1822’de Arslan Mustafa Amedoğlu tarafından yaptırılmıştır.

3. Yukarı Mahalle içindeki “Günde beş kez namaz camisi” 1851’de kuruldu.

4. Artık Mahalle bölgesi “Günde beş kez namaz camisi”. 1774’te inşa edildi. En son 1831’de, toplam ise üç kez yenilenmiştir.

5. Aşağı Mahalle “Günde beş kez namaz camisi”. Yapım tarihi belli değildir. 1803’te, 1831’de, 1883’te yenilenmiştir.

Belbek nehri başında bağ bağçesinde, yüksek, güzel dağdar eteğinde yerleşen Büyük Özenbaş ve Küçük Özenbaş köyleri Kırım’ın meşhue yerleşimleridir. Halkımız arasında Özenbaşlılar ferasetli, hazırcevap, şakacı, kurnaz olarak bilinir. Meşhur Ahmet Akay bu yerlerin bir nevi Nasreddin Hocasıdır. Lâtifeleri dünyaca bellidir.

             Alimlerin malümatına göre, geçen asırlar devamında Özenbaş’ta nice nice insan yaşamış. Lâkin 1783’ten sonra, köy sakinlerinin hayatı tamamen değişir.

1920’li açlık seneleri, 1933’teki sovyetlerin köylüye baskıları, 1941’den itibaren savaş yılları köyü hırpalamıştır. II Dünya savaşı sırasında Almanların burayı zaptetmesi ile soviyet uçaklarına köyü bombalama hakkını verir. Sonuçta Almanlar köyü tamamen ateşe verip yaktılar. 1944’te de zaten Tatar halkının sürgünüyle köy herşeyini kaybetmiştir.

            Savaş öncesi Büyük Özenbaş şu mahallelere bölünürdü: Ortaköy, Cuma, Efendi Ahay, Artına, Çeşme ve Manağotra mahalleleri. Özenbaş’ta 5 okul vardı. Buraya diğer köylerden öğrenciler tahsil almaya gelirdi. Bir  medrese de vardı. Binası günümüze kadar muhafaza edilemedi yazık ki. Köyde 5 tane kahvehane vardı: üçü Ortaköy’de, iki tanesi Çeşme mahallesinde.

Büyük Özenbaş üç taraftan üç 3 nehirden beslenirdi: Manağotra, Artına ve Orta Suları. 1920’li senelerde köyde 5 değirmen vardı: ikisi Yukarı mahallede, üç tanesi Ortaköy’de. Buranın iklimi tütün yetiştirmeğe elverişliydi. Tütün ambarlarının fotoğrafları dünya arşivlerde meşhurdur.

            ____________

Prof. Ahtem Celilov (Ek bilgi):

1980’lerin sonunda halkın Kırım’a geri dönüşü başlar. Fakat yeni nesiller daha çok şehirlere yerleşmeğe tercih ederler. Ama bugün bile köyde Kırım Tatarların sayısı çoktur. Her sene Ağustos’un ikinci Cumartesi günü Köydeşler Toplaşuvı dediğimiz halk bayramı geçirilir. Kırım’ın farklı yerlerinde yaşayan Özenbaşlılar baba-dede köylerine akım ederler. Bayram en çok gençler ve çocukların tarihi ve gelenekleri bilmeleri maksadıyla ve yaşlıların görüşmesi, hasret gidermeleri için düzenlenir.

•