Bağçasaray çeşmesi
Aleksandr Puşkinniñ namlı şiiri. Bağçasaray çeşmesini 1822-de bellirus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkin sürgünlikte ekende Hansaraydaki Közyaş Çeşmesiniñ ikâyesinden tesirlenip yazdı. Şimdiki vaqıtta bu tarihiy çeşmeniñ qatında Puşkin büstü de bar.
Hansarayda Puşkinniñ sürgünlikte yazğan bu şiiri o vaqıt büyük nam salğan, Rusiyede, Avropada er yaqta tuyulğandır. Şiir Qırım Geray Hannı maqtap, Bağçasaray Çeşmesiniñ ikâyesini añlata. Bağçasaray selsebili de denilgen uzun bir şiirdir. Şiirniñ Osman Aqçoqraqlı ve Eşref Şemi-zadeniñ yapqan eki Qırımtatarca tercimesi bar.
Qırım Geraynıñ aşıq olğanı Lehistanlı prenses Maria areminde esir edi. Han bu aşq yüzünden aremindeki közdesi Zaremağa baqmay. Zarema, Marianı öldüre. Bunı tuyğan Qırım Geray Han Zaremanı öldüre. Maria adına bir çeşme yasata.
Bağçasaray Çeşmesi …
Onı şay tez mezarına ne kirsetti?
Bu ümitsiz esirlikniñ qayğısımı?
Hastalıqmı, yoqsa diger bir illetmi?
Kim bile? O bu dünyanı tez terk etti.
Han sarayı titislenip, boşap qaldı;
Qırım Geray kene ketti onı taşlap;
Tümen-tümen askerinen yat illerge,
Yat illerge yolğa çıqtı sefer başlap.
O kene de qasırğalı soğuşlarda
Küskünlenip, qanğa suvsap at oynata,
Lâkin hannıñ yüreginde başqa türlü
Duyğularnıñ alevleri gizli yata.
O ekseriy qızğınlaşqan uruşlarda
Qılıçını birden siltep, tars toqtala
Pek çoq vaqıt şaytip taşday qatıp qala,
Çevresine şaşqın-şaşqın baqıp tura.
Bir şeyden qorqqan kibi benzi ata,
Öz başına söylene ve ara sıra
Köz yaşını toqtamadan aqıttıra. …
Aleksandr Sergeyeviç Puşkin
Tercime: Eşref Şemi-zade
