AYUV-DAĞ EFSANESİ
Zaman-zaman ekende, Ayuv-Dağ ayuv ekende,
Ay-Petriniñ dağların mavı suvlar öpkende,
Büyük yaylâ üstünde bir qart ayuv yaşağan,
Kiyik eti tapmasa, insan eti aşağan.
Yıllar kelip keçeler, öse ayuv sürüsi,
Aqsaqallı sayılğan qartlarından birisi.
O qart ayuv ne dese qanun eken yaşlarğa,
Boysunmasa birisi, urar eken taşlarğa.
Qış kelgende ayuvlar yaşağanlar yalıda,
Qart deñiz iç turmağan, özünce, tınç alında.
Sürü ulıp başlasa, o köpürgen – quturğan,
Gemilerni suv yutqan, olmağan sağ qurtulğan.
Zamanlarnıñ birinde epkin çalbaş dalğalar,
Bir bazirgân gemisin tınç yalığa urğanlar.
Sürüniñ aqsaqalı emir etken yaşlarğa:
Darma-dağın etiñiz, urıp qan-taşlarğa!
Çatır-Dağday gemini parça-purça etkenler,
Ondan bir sandıq tapıp, qart ayuvğa yetkenler.
Sırlı sandıq açıla – qundaq içinde bala,
Soñ aqsaqal balanı öz quçağına ala.
Emir ete sürüge, yaş balanı baqmağa,
Yer tübünden olsa da, ana süti tapmağa.
Mına böyle ay keçe, afta keçe, yıl keçe.
Ayuvlarnen qobada qız et aşay, suv içe.
Qız, dersiñ bir gül – baar, dağ ve qırlarğa örtü,
Dülberlerniñ dülberi, sanki aynıñ on dörti.
Baar kelse yalığa açqan lâle, zambaq, gül,
Güzelniñ nazik sesi olğan bağlarda bülbül.
O özüniñ sesinen yalılarnı yañratqan,
Qış keçkende, sürüni yuqusından uyantqan.
Qıznıñ şerbet sözüne sevda eken bu sürü,
Dersiñ, kündüz-küneş o, gece ise – ay nurı.
Baar kelip, ayuvlar avğa çıqıp ketkenler,
Qızğa: “Yalığa çıqma!” – dep, çoq tenbiy etkenler.
Yaz keçip, küz kelgende, deñiz taşqan – quturğan.
Kiçkene bir qayıqnı boş yalılarğa urğan.
O qayıqnıñ içinde essiz yatqan bir oğlan,
Küç-quvetten kesilip, suvsız sararıp solğan.
Bunı körgen güzel qız yana, terine pişe.
Onıñ insanlıq borcı öz aqılına tüşe.
Oña aş-suv ketire, aşata ve içire,
Yigit esin cıyğance onen vaqıt keçire.
Ekisi de kelişken – güzellerniñ güzeli,
Bir-birini sevgenler, olucı iş, bu belli…
Yigit maqtap öz yurtun, qızğa ikâye ayta,
Qayığımda saña da yer bar, dey, qayta-qayta.
Soñ ekisi-bir yürek, tüşmeyik dep, tuzaqqa,
Sağlıqlaşıp yalınen, yol tutqanlar uzaqqa.
Kök güdürdep, bulutlar qaplağanlar avanı,
(Bellemegen aşıqlar, körermiz, – dep sabanı)
Sürü deñizge yetip, meseleni duyğan soñ,
Uluvları deşetli zelzelege uyğan soñ,
Ökelenip qart deñiz tolqunlana, köpüre,
Oğlan qızğa sezdirmey küreklerge zor bere.
Yırtıcılar sürüsi başlay suvnı tartmağa,
Suvnı öyle suvura… qayıq başlay qaytmağa.
Yigit dey güzeline: yırla, yarem, yırıñnı,
Ayuvlarğa bildirme yürekteki sırıñnı.
Qıznıñ tatlı sesini eşitken soñ o sürü,
Suvdan yalığa çıqıp, qulaq sala er biri.
Tek qart ayuv ökürip, devam ete işini,
Açuvından taşlarğa qayrap azuv tişini.
Dalğalarğa qoşulıp, uzaqlaşa yır sesi,
Soñ qart ayuv qansıray, başından kete esi.
Tınç yalığa çıqmay o, deñiz içinde qala,
Qara deñiz suvları etrafında çaypala.
Qart ayuvnıñ cesedi ola qaya – Ayuv-Dağ,
Oña biñ yıllar keçken, lâkin, dersiñ, o ep sağ.
Bu, elbette, efsane, Qara deñizniñ sırı,
…İnsan da taş kesilir, eger coyılsa yırı!
Remzi Burnaş
