ASYA’NIN SOYKIRIMCI TÜRK KATİLİ “KAĞITTAN DEVİ” ÇİN CORONA SEBEBİYLE ERİYOR

Ocak 2020 ayına kadar kendisini “Asya’nın Devi = Yenilmez Böyök Çin ” olarak lanse ederek dünyayı tehdit eden Çin Komünist Partisi diktatörlüğü tarafından yöneltilen Çin, bu kriz nedeniyle bir kaç hafta içinde eriyerek “Kağıttan Deve ” dönüştüğü görüldü. Çin Vebasi Koronavirüs salgını yüzünden ülkede hayat tamamen durdu. Yılda 3,7 trilyon dolarlık ekonomik değer üreten Çin’deki fabrikalarda yaşanan durgunluk sebebi ile zararın 140 milyor olduğu belirtildi. Çin, kendi ekonomisi ile birlikte dünya piyasalarını da sarsmaya devam ediyor.

Koronavirüsün etkisi her geçen gün daha da kötüye gidiyor. Virüs bulaşan ve ölen insan sayısındaki artış Çin önderliğindeki küresel ekonomiyi durgunlukla tehdit ediyor. Küresel ekonomideki büyük rolü sebebiyle Çin’de olanlar her zamankinden daha önemli. Ekonomik veriler önümüzdeki süreç için de ciddi bir tehtit. İşte korkutan istatistikler; Çin, küresel GSYİH’nın %17’sini oluşturan dünyanın ikinci büyük ekonomisine sahipken, %13,45 ile de küresel ticarette en büyük pay sahibi. Çin, 2017 yılında 3,7 trilyon dolarlık değer üreten fabrikaları ile ABD, İngiltere, Almanya ve Güney Kore’yi geride bırakarak dünyanın en büyük üreticisi konumuna ulaştı.

615 milyarlık risk

 South China Morning Post’a göre Alman otomobil üreticileri ve Apple gibi birçok yabancı şirket için tedarikçi olan Çin’in virüs sebebiyle yıllık 615 milyar dolar değerinde gelir elde ettiği bu e-Ticaret pazarında da ciddi kayıplar yaşayacağı belirtiliyor. 2020’nin ilk çeyreğinde akıllı telefon satışlarının yüzde 50’ye kadar gerilemesi ve Çin’in telefon sevkıyatının yüzde 30-50 arasında düşmesi bekleniyor. Çin’de otomobil satışları, Ocak ayında yüzde 22 oranında düştü. Bu yerli ve yabancı otomobil üreticileri için korkunç bir haber. Otomobil endüstrisinde Avrupa merkezli bir analist olan Autovista Group, bu haberin, “tüm önemli Çin-LT pazarında finansal hesap sabitlemesi yapan birçok üretici için alarma neden olduğunu kaydetti. Otomobil satışlarının yüzde 30’dan fazla düşeceği ifade ediliyor. 

Enflasyonu tetikledi

Dünya çapında aylık 23 milyar dolarlık turizm harcamalarının yaklaşık yüzde 16’sını çeken Çin’de koronavirus sebebiyle aylık 4,6 milyar dolar kayıp var. Birçok hava yolu şirketi Çin’e uçuşları iptal etti. Çin’in turizm gelir kaybının 80 milyar doları bulacağı 2021’de de benzer durumun süreceği tahmin ediliyor. Çin halkı da hızla yükselen enflasyonla da mücadele ediyor. Yıllık enflasyon %5,4 artarken ocakta ise aralık ayına göre %1,4 artış gerçekleşti. Yıllık yiyecek fiyatları %20,6 artarken tüketici fiyatları %7,7 yükseldi. Salgın sebebiyle fiyatların daha da artması bekleniyor.

Milyonlarca iş yeri kapanacak

 2018’deki merkezî hükûmet rakamlarına göre, 150 milyondan fazla insan istihdam eden 63 milyon küçük işletme var. 2003 yılında Sars salgını, Çin ekonomisinde sekiz milyon iş kaybına yol açtığı göz önüne alındığında ciddi riskler söz konusu. Pekin’deki merkezi hükûmet, salgına çare bulamadı ve ekonomiyi yeniden canlandıramadı. Çin’deki on milyonlarca küçük işletme önümüzdeki iki üç ay içinde kapanabilir. South China Morning Post’a göre çok sayıda insan saatlik iş kayıpları yüzünden maaş kesintilerine uğruyor. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, mahallî yönetimleri iş dünyası üzerinde hakim olmaları konusunda uyardı ve “Büyük ölçekli işten çıkarmaları engelleyin” dedi. Millî hükûmet bu ay finansal piyasalara 1,2 trilyon yuan (173 milyar $) sürdü. Küçük-orta ölçekli işletmelerin sübvanse edilmesi, banka faizlerinin düşürülmesi, vergi indirimleri gibi bir takım düzenleme yapıldı. Geçen hafta, Çin merkez bankası piyasalara 77 milyar dolar daha enjekte etmişti. 

Küresel ekonomi zorda

Virüs salgını küresel konteyner taşımacılığını da baltalıyor. Dünya mal ticaretinin yüzde 80’inin deniz yoluyla taşındığı dikkate alınırsa birçok şirket aylarca teslimat gecikmeleri yaşayabilir. Kıyafetlerden arabalara, elektronik ve kimyasal ürünlere kadar her şey konteynerlerle sevk ediliyor. Birçok gemi Çin limanlarına ya giremiyor yada bekliyor. Şangay ve Hong Kong, liman işçilerinin sadece yüzde 50’si geçen pazartesi işe dönebildi. Bu arada, Çin’den hareket eden birçok kargo gemisi Avustralya ve Singapur’da görüldüğü gibi “yüzen karantina bölgelerine” sıkışmış durumda. Virüs sebebiyle milyonlarca konteyner küresel ticaret ağlarından kaldırıldı. Haftalık 350 milyon dolar kayıp yaşanıyor. Küresel ekonomi için bir diğer alarm zili, Çin’in tüketicilerinden ve endüstrilerinden gelen ham madde talebinin zayıflaması. Petrol, demir cevheri ve bakır gibi önemli mallara olan talebin çok daha az olması sebebiyle ağır darbe alıyor.

Virüs, dünyayı sarıyor

Petrol fiyatları, Çin’in günlük petrol tüketimindeki %20’lik düşüş sebebiyle geçen ay %20 düştü. Bakır ve demir cevheri gibi endüstriyel metaller de fiyatta çift haneli düşüşler gördü. Bu da Çin’in alım yaptığı ülkelerin ekonomilerinde ciddi kayıplara yol açacak. Çin’deki sıkıntı Amerika üzerinde de olumsuz etki oluşturacak. JP Morgan’a göre koronavirüs, GSYİH’yi %0,25 oranında düşürecek ve 2020’de sadece yüzde birlik bir büyümeye yol açacak. Ticaret anlaşmasına rağmen bu yıl ihracatta %8’lik bir düşüş olacak.

27 milyon göçmen işçi dönmedi

Çin’in yeni yıl kutlamalarını iptal ettiği günden bu yana 140 milyar dolarlık bir ekonomik zarara uğradı. Seyahat sayısında geçen yıla göre %82 düşüş oldu. Yerli hava yollarında 2,86 milyar dolar değerinde 20 milyon bilet iptal edildi. 27 milyondan fazla kayıtlı göçmen işçi geri dönmedi. Hebei eyaletinde 50 milyon, Zhejiang eyaletinde de 30 milyon insan karantina altında. Milyonlarca küçük-orta ölçekli işletme batmak üzere… Milyonlarca insana iş kapısı olan yabancı şirketlerin durumu da belirsizliğini koruyor.

Otomobil fabrikaları kapandı

Çin’in kritik imalat sektörü de ekonomik krizle karşı karşıya. On binlerce fabrika birkaç hafta boyunca kapatıldı. İşe dönüşlere izin verilse dahi birçok işçi karantina bölgelerinde alıkonuluyor. Koronavirusün merkez üssü olan Hubei eyaleti, Çin’de yapılan bütün arabaların dörtte birini üretiyor. Bu sene Çin’de 43.500 daha az otomobil üretileceğini tahmin ediyor. Salgının durumuna göre sayı değişebilir. Hubei’de yabancı otomobil üreticileri için aydınlatma, frenleme ve elektrikli parçalar gibi temel bileşenler üreten 70’in üzerinde fabrika var. Çin dışındaki otomobil fabrikaları, tedarik zincirlerindeki aksaklık sebebiyle kapanıyor. Hyundai, Çin’den aldığı parçalarda sıkıntı çıkmasından dolayı bütün fabrikalarını kapattı. 25 bin işçiyi geçici olarak işten çıkardı. Hyundai’nin haftalık zararı 500 milyon dolar. Nissan’da Çin’de üretilen parçaların yetersizliği sebebiyle fabrika kapatmaya başladı. AB ve ABD’deki otomobil üreticileri de parça yetersizliğinden ötürü zorda. Çin’in dünyanın en büyük otomobil pazarına sahip olduğu düşünüldüğünde üreticiler için bu durumun acı verici sonuçları olacak.

Virüsü 15 dakikada tespit edecekler 

Tiencin’deki Nankay Üniversitesi ile ilaç şirketlerinden uzmanlar, yürüttükleri çalışmayla “Yeni Tip Koronavirüs IgM/IgG Antikor Tespit Kiti”ni geliştirdi. Kovid-19’u 15 dakikada belirleyen kit, şüpheli kişileri kolay ve hızlı şekilde tespit edebilecek. Tespit sürecini hızlandıracak kitin kısa sürede salgının engellenmesi için kullanılması bekleniyor. Diğer yandan, Ulusal Sağlık Komisyonundan yapılan açıklamaya göre, Vuhan’a Kovid-19 salgınıyla mücadele kapsamında gönderilen sağlık personeli sayısı 30 bini geçti. Bu rakamın yaklaşık 11 bininin yoğun bakım uzmanı olduğu belirtildi. 

Tuvalet kâğıdı ve pirinç tükendi

Çin’in Hong Kong Özel İdari Bölgesi’nde, virüs salgının yayılacağı endişesi taşıyan halkın stok yapmaya yönelmesiyle marketlerde pirinç ve tuvalet kağıdı gibi ürünler tükenirken, maskeli hırsızlar tuvalet kâğıdı çaldı. South China Morning Post gazetesinin haberinde, biri bıçaklı üç hırsızın, şehrin Mong Kok bölgesinde 50 koli tuvalet kâğıdı çaldığı belirtildi. Soyguna karışan üç hırsızdan ikisi yakalanarak gözaltına alınırken kolilerin bir kısmı mağazanın yakınlardaki bir evde ele geçirildi. Hong Kong’da ise kesinleşen vaka sayısı 57’ye yükseldi. 

Yerli kitte teşhis süresi kısalacak

Sağlık Bakanlığı tarafından COVİD-19 (yeni tip koronavirüs) için geliştirilen yerli tanı kitine ilişkin laboratuvar görüntüleri paylaşıldı. Ulusal Viroloji Laboratuvarı Sorumlusu Doç. Dr. Gülay Korukluoğlu, yerli kitle bir buçuk saatte sonuç alınabildiğini söyledi. Yerli kitin, Dünya Sağlık Örgütü ve dünyadaki bazı merkezlerin koronavirüs ile ilgili özel olarak tasarlanmış kitlerden yola çıkılarak geliştirildiğini anlatan Doç. Dr. Korukoğlu “Geliştirdiğimiz kit ile şüpheli vaka tanımına uygun örneklerin analizini yapıyoruz. PCR dediğimiz moleküler test yaklaşık 90 dakika sürüyor. Bu süreyi daha da kısaltmak için çalışmalarımız var” diye konuştu.

Meclis toplantısı bile ertelenebilir

Çin’in en üst düzey yasama organı Ulusal Halk Kongresi (Meclis) Daimî Komitesi, virüs salgını sebebiyle yıllık meclis toplantılarının ertelenmesini görüşecek. İki hafta sürecek olan ve üç bin delegenin katıldığı toplantılarda orduya ayrılan bütçe, yıllık ekonomik büyüme hedefleri, bölgesel ve uluslararası meselelere ilişkin önemli konular masaya yatırılıyordu. Ayrıca komitenin yabani hayvanların tüketilmesine yönelik kötü alışkanlıkların ortadan kaldırılmasını da ele alması planlanıyordu. Koronavirüs sebebiyle yaşanan gelişmeler sonrası birçok ülke de vatandaşlarını tahliye işlemlerini sürdürüyor. Ukrayna, aralarında Arjantin vatandaşlarının da bulunduğu 11 yabancıyla birlikte toplam 56 kişiyi Çin’den tahliye edeceğini duyurdu. 

Kaynak: UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)