Abdulhamit Süleyman Çolpan
Abdülhamit Süleyman Çolpan (1897-1938)
1897 yilinda Türkistan’ın Fergana vilayetine bağlı olan Andican kentinde dogdu. Gerçek adı Abdülhamit Süleyman’dır. Çolpan (Tan Yıldızı) onun takma adıdır.
Çolpan Cedit doneminin en önemli şairidir. Hem medresede hem Rus okullannda öğrenim görmüş; Arapça, Farsça, Rusça ve Ingilizce öğrenmiştir. Mevlana, Sadi, Hafız, Hayyam, Nevayî, Fuzülî gibi Türk ve İslam klasiklerini okumuştur. Devrin diğer ceditçileri gibi Osmanlı, Kazan, Azerbaycan Türk edebiyatlarını yakından takip etmiştir. Türkiye’den Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Mehmet Emin, Ziya Gökalp, Mehmet Akif gibi şair ve yazarları yakından tanımıştır. Hint düşünürü Tagor’dan, İngiliz yazarı Shakespeare’den ve Rus yazarı Maksim Gorki’den bazı eserler tercüme etmiştir.
1917-1920 yılları arasında ilk önemli eserlerini veren Çolpan, 1920-1926 yılları arasında ise Oyganış (Taşkent 1922), Bulaklar (Taşkent 1924) ve Tan Sırları (Taşkent 1926) adlı eserierini yayınlamıştır. Bu eserlerinde yer alan toplam 119 şiir millî sembolizmin eşsiz örnekleridir. Çolpan, millî meseleler yanında sosyal buhranları da işlemiştir.
Şiirleri yüzünden sekiz defa tutuklandı. Stalin devrinde 1937’de, Taşkent’te yapılan bir yazarlar toplantısında “eserlerinde, ideolojik açıdan komünizm dışı meselelerle uğraştığı için, davaya ihanet ettiği” söyleyerek suçunu itiraf etmesini istediler. Çolpan “Siz beni üç gün içinde ıslah edemezsiniz”” diye cevap verdi. Bu olaydan sonra, halk düşmanı ve milliyetçi olmakla suçlanıp tutuklandı ve ‘Aydınları Temizleme’ hareketleri esnasında 1938’de kurşuna dizildi.
Çolpan’ın şiirleri bağımsızlığın ve yurt sevgisinin birer timsali gibi görülmüş, Güzel Fergana, Kisen (Zincir), Kozgalış (Ayaklanma) adlı eserleri bestelenmiş ve dilden dile dolaşmıştır.
Güzel Türkistan
Guzel Türkistan senge ne boldu?
Sebeb vakitsiz güllerning soldu
Çemenler berbad kuşlar her feryad
Hemmesi mahsun bolmaz mı dil şad
Bilmem ne içün kuşlar uçmaz bahçeleringde
Birligimizning teprenmes tagı
Ümdimizning sönmez çıragı
Birleş ey halkım kelkendür çagı
Bezensin imdi Türkistan bağı
Kozgal halkım yeter şunca cevrü cefalar
Al bayrağıngni kalbim oygansın,
Kulluk, esaret barçası yansın,
Kur yengi devlet, yavlar örtensin
Ösib Turkiston kaddın kötersin!
Yavran, yaşnab öz vetening gül bağlarında
Güzel Türkistan sana ne oldu
Seher çağında güllerin soldu
Çemenler berbad, kuşlarda feryad
Hepsi bir mahzun olmaz mı dilşad.
Bilmem niçin kuşlar ötmez bahçelerinde
Birliğimizin sarsılmaz dağı
Ümidimizin sönmez çerağı
Birleş ey halkım gelmiştir çağı
Bezensin şimdi Türkistan bağı
Uyan halkım bitsin artık bunca zulümler
Bayrağını al kalbin uyansın
Kulluk, esaretin herşeyi yansın
Kur yeni devlet düşmanlar ürksün
Yüce Türkistan göklere değsin
Yayıl yeşer öz vatanın gül bağlarında
Abdulhamit Süleyman Çolpan. (1938)
külgen başkalardır
yığlagan menmen
oynagan başkalardır
inlegen menmen
erk erteklerin işitken başka
kulluk koşugun tinlegen menmen
başkada kanat bar, kökke uçadır
şahlarga konadır, bağda yayraydır
sözleri sadefdek, tavuşu naydek
kuyini her yerde elge sayraydır
mende de kanat bar, lakin bağlangan
şah yokdur, bağ yokdur, kalın duvar bar
sözleri sadefdek, tavuşu naydek
kuyim bar, unı da duvarlar tingler
erkin başkalardır, kamalgan menmen
hayvan katarında sanalgan menmen
Abdulhamit Süleyman Çolpan
