QIRIMTATARLARNIÑ TOY MERASİMLERİ

Tatarlarda söz kesim toydan bir yıl evelsi yapıla. Bazı allarda olacaq kiyev ve kelinni olar bala ekende nişanlaylar. Şart bozulmaycağını köstermek içün ise olar kiygen kölmekleriniñ eteklerini ög taraftan yırtalar. Nişan adette böyle yapıla: nişanlınıñ babası ya da yaqın soylarından biri (bazı allarda ise nişanlınıñ özü) aqraba ya da tanışı olğan qartlar arasında qudalarnı saylay ve olarnı nişanlı qıznıñ babası uzurına yollay. Qıznıñ babası (ya da vasiyi) qudalarnı diñlegen soñ, öz cevabını bere. Razılıq cevabını bergen alda o, bazı bir şartlarnı ögge süre. Meselâ, yigitten qıznen aile azaları içün para, aşayt malalrı, çeşit mallar, at ve tuvarlar, bahşışlar ketirmesini talap ete bile. Tatarlar iç bir zaman bir kereden yoq demeyler. Nişanlı qıznıñ babası razı olmağan alda, o qadar ağır ve mürekkep talaplar qoya ki, yigit olarnı yerine ketirip olamadan, niayet, niyetinden vazgeçmege mecbur ola. Baba razı olğan alda qudalarnıñ tekliflerine razı ola. Nişanlı yigit qıznıñ evine öz bahşışlarını yollağan soñ, qız tarafı da oña boğçaqaytımnı bere. Bu boğçada qıznıñ yigitke azırlağan bahşışları bar – nağışlı don kölmek, yüzbez, kise ve çoraplar: olacaq qaynata ve qaynana içün – yüzbez; soyları içün kise, çoraplar ve (qadınlar içün) yüzbezler. Bahşışlarnen almaşqan soñ, er bir taraf öz evinde ziyafet bere. Ziyafetke özüniñ aqrabaları em de kelin ya ad kiyev tarafından bir ya da eki adam davet etile. Bu yerde qonalar donatıla, çalğı-çağananen eglenile. Musafirler bir (ya da bir qaç) kün içinde o yerde bulunıp, bayram eteler, yemek aşaylar, tütün içeler, qave, buza ve raqı içeler, bal aşaylar. Ziyafette kelin ve kiyev tarafından yollanılğan bahşışlar darqatıla. Lâkin zifet devamında nişanlı yigit ve qız öz evlerinde körünmeyler, olar başqa bir yerde ayrı-ayrı olıp, öz boydaq dostlarınen bayram ete. Ziyafetler bitken soñ kelin ve kiyev öz evlerine qaytalar ve olarnı er kes hayırlay. Artıq nişanlılar biri-birinen körüşmek aqqını qazanalar. Bu körüşüvder de esasen geceleri ola. Kiyev nişanlı qıznıñ açıq penceresi yanına kelip, qıznen qonuşmağa başlay. Böyle vaqıtta yigit qızğa boş qollarnen kelmey, o, çeşitli lezetli aşlar ve meyvalar ketirip, qızğa uzata. Toydan bir qaç kün evelsi kiyev ya da onıñ babası qız tarafına qudalarnı yollay. Bu sefer qudalar yigit tarafı toyğa azır olğanını ilân eteler. Toy eki kün devam ete: birinci künü kelin, ekinci künü ise kiyev tarafında ola. Toydan evel ise qınatoy ya da nişantoy keçe (böyle vaqıtta kelinge qına yaqalar). Toylar çalğı-çağana, türküler, bol ziyafetler ile tantanalı sürette keçe. Toyda yaşlarnı hayırlağanlar olarnıñ ve ana-babalarınıñ şerefine qadeler kötereler. Toy bitken soñ ana-baba qızınen sağlıqlaşalar, onı başından ayaqalarına qadar uzun toqumanen örtüp, macarğa oturtıp, kiyevniñ evine ozğaralar. Macarda keliniñ yanında bir ya da eki aqrabası ve yengeleri otura. Macar artından ciyez ve bahşışlarnı alıp kelgen araba kete. Yol boyu ise çalğı çalına.

P. Dyaçenkonıñ “Qırımtatarlarnıñ toy merasimleri” (1848 s.) maqalesinden qısqartılıp alındı