Kurmancan Datka, Kırgızların tarihinde ”Datka” (general) ünvanı ile şereflendirilen tek kadındır.
Türk tarihinin önemli kadın karakterlerinden Kurmancan Datka
Kurmancan Datka, 1811 yılında Oş şehri yakınlarındaki Madı köyünde Bargı kabilesinden Mamıtbay’ın kızı olarak doğdu. 17 yaşındayken, Kul Seyit ile evlendi. Bir yıl sonra kocasını terk ederek babasının evine döndü.
1832 yılında Altay Kırgızlarının lideri olan Alımbek Datka ile evlendi. Bu evlilikten 5 oğlu ve 2 kızı oldu. Alimbek’in 1862 yılında bir suikaste kurban gitmesinin ardından, güneydeki Kırgızların başına geçti.
Kısa süre sonra Güney Kırgızistan’daki Alay bölgesinin idaresini eline geçirdi.
Otoritesini Buhara ve Hokand Hanlıkları’na da kabul ettirdi. “Datka” ünvanı ile şereflendirildi. Sonradan hanlıktaki tüm devlet işlerinde çok aktif rol almaya başladı.
Kurmancan Datka’nın Alay’ı yönettiği dönemde Rus İmparatorluğunun Orta Asya’ya yayıldığı ve büyük askeri olanaklarla yerel halkları kendisine bağladığı yıllardı. Üstelik Hokand, Hive ve Buhara Hanlıkları da birbirleriyle anlaşmazlık içindeydi. 1877 yılında Ruslar, Kurmancan’ın yönetimindeki Alay vadisine ulaştı. Kurmancan Datka Rus generalı Skobelev ile bir anlaşma yaparak halkını güvence altına aldı. Tam 30 yıl Alay halkının başında kaldı. Kurmancan Datka’nın bilgeliğine hayran kalan general Skobelev, ona “Alay Kraliçesi” unvanını verdi.
Kurmancan Datka, 1907’de 96 yaşındayken vefat etti.
2004 yılında Kurmancan Datka’nın hayat hikâyesi filmleştirildi. Söz konusu film Türkçe dublajlı olarak TRT Avaz’da da yayınlandı.
