Bir teokrasi kurbanı Irak
Aslında gündem dünyayı kasıp kavuran yeni tip koronavirüs (Kovid-19) meselesidir. Ancak İlkçağ Filozofu Aristoteles’in deyimiyle “İnsan politik bir varlıktır” (Zoon Politikon) ve bu yüzden de özellikle bölgelerimizde cereyan eden siyasi gelişmeler hepimizi birey olarak bizzat yakından alakadar ediyor, etmelidir. Zira çevremizde olup biten veya olabilecek havadisleri okumamak ve analizini yapmamak irrasyoneldir.
DAİMA İSTİKRARSIZ BİR IRAK
BirinciDünyaSavaşı’ndanhemensonraİngilizlertarafındanişgaledilenIrak (Kasım 1918) hiçbirdönemistikrarıgöremedi. GerekKraliyetdönemi, gerek 14 Temmuz 1958 tarihinde General Abdülkerim Kasım’ın kanlı ihtilal yaparak Kraliyete son vermesiyle Cumhuriyet döneminde ve özellikle 1979-2003 yılları arası Saddam döneminde ülkesiyasi, ekonomi, askeri, sosyal vb. yönlerden hiçbir zaman istikrarlı olamadı. Ancak Saddam rejimitarafındanyapılanzulümdahaönceeşiveemsalinerastlanmamıştıvebuyüzden de halkın, yüzlerce katliamlara, tutuklamalara, idamlara, cephelerde boş hedefler uğruna evlatlarını kaybetmeye, her türlü sefalete sabrı tükenmiş ve bu gaddar rejimden kurtulmak istiyordu. Mamafih her ne kadar zulüm büyük olsa da, hiçbir şerefli ve milli bir vatandaş ülkeye yabancı/işgalci güçlerin sokulmasından yana değildi, fakat bir emri vaki neticesinde 9 Nisan 2003 tarihinde ABD, İngiltere ile birlikte ülkeyi resmen işgal ederek yeni bir dönem başlamıştır.
9 NİSAN 2003 SONRASI: SÖZDE DEMOKRASİ VAADİ
Hiçkuşkusuzhalkınkahirekseriyeti Saddam rejiminindevredildiğinesevinmişti, fakatbiryandan da işgalekarşırahatsızveendişeliydi. AncaksözdeIraklımuhalifler – vedahasonraülkeyiyönetecekliderler – demokrasivaadindebulunarakhalkıtatminetmeyeçalıştılar. Ne varki, buvaatlerinüzerindençokkısabirsüregeçinceişinasılmuhtevasıanlaşıldı: MeğerIrak’ıAvrupa’nıneskiçağlarınagötürmeteşebbüsüimiş.
ÜLKENİN ASIL SORUNU
Saddam rejiminin devredilmesinin üzerinden tam 17 sene geçtikten sonra, ‘Irak niye halen aynı yerde, niye hala istikrarsız?’ sorusuna, birçoğubununnedeniniseçilenbaşbakanlardavemevcutsiyasipartilerinyöneticilerininşahsındagörür. Elbettebu da doğru, fakatasılsebepveönemlifaktörbudeğil. Benceasılolansıkıntı, sistemdenkaynaklanıyor. Bunu iki başlık altında toplayabiliriz şöyleki:
- Dinimüesseselerin/Din adamınınveaskerinsiyasetekarışması, hattabuikiöğeninasılfaktörolması.
- Siyasetinyargıyaveyüksekseçimkurulunakarışmasıve her ikimüesseseninbağımsızlığınıyitirereksiyaseteteslimolması.
TabiibuikiciddiprobleminyanısıradışgüçlerinaçıktanIrak’ınkaderinekarışmasımeselesi de varelbette.
EKİM 2019 PROTESTOLARI
12 Mayıs 2018 tarihindeşaibeliseçimlerindensonra, uzunpolemiğinvetartışmalarınakabinde, AdilAbdülmehdi başbakanseçildi. Daha o gündenitibarenbuhükümetindevamedemeyeceğinisöyleyenleroldu. Ziraişsizlik, kamuyönetimindehizmeteksikliği, şiddetliyolsuzluk vb. sorunlarbaşınıalıpgidiyordu. Gerçekten de hükümetinüzerindenbirsenegeçmedenöncebaşkentBağdat’tadahasonrayoğunolarakŞiilerinyaşadığışehirlerde de hükümetekarşıprotestolarbaşladı, hattaŞiilerinyoğunyaşadığıvekutsalkabulettikleriNecefşehrinde İran Konsolosluğunuve Ali Hameney’inresimleriniyaktılar. Protestocuvatandaşlardanveemniyetgüçlerindenyüzlerceölüveyaralananoldu. Nihayet 30 Kasım 2019 günüBaşbakanAbdülmehdiprotestolarınisteğinikabuletmekzorundakalarakistifasınısundu.
Tabiimutadıolunduğu her seçimdensonraaylarcasürenmüzakerelervetartışmalarınardındanveözellikledışgüçlerinonayıalındıktansonrabirbaşbakanseçilir. Şimdibuhassasdönemde de elbettehükümetinistifaetmesindensonrakısabirsüredeyenibirhükümetinkurulmasıbeklenemezdi. Aradaniki ay geçtiktensonraCumhurbaşkanıBerhemSalih 1 Şubat 2020 günüeskiİletişimBakanı MuhammedTevfikAllavi’yiyenihükümetikurmaklagörevlendirdi. Anayasayagöre en fazla 30 güniçerisindehükümetikurmakzorundaolanAllavi, sürenin de dolmasıyla 1 Mart 2020 günü, karşılaştığızorluklarvebaskılardandolayıhükümetikurmagörevindençekildiğinibildirdi.
Dahabüyükpolemiğeyolaçanbusüreçveyineuzuntartışmalardansonrageçtiğimiz 17 Mart günücumhurbaşkanı, eskiNecefValisi (ABD vatandaşı) Adnan el-Zurufi’yiyenivegeçicihükümetikurmaylagörevlendirmişti. Ancakyeniadayın da önüneduvarörüldüğügözükmektevebu da hükümetikuramayacağıanlaşılmaktadır. Ziraasıloyuncurazıdeğil.
İRAN YENİDEN SAHADA
3 Ocak 2020 günüBağdatHavalimanıçıkışındaAmerikanuçağıtarafındanöldürülenİranlı General KasımSüleymani, herkesçeaşikarbölgeyiveözellikleIrak’ıyakındanbilenvesıksıkgerekaçıktangereksegizliziyaretleryapanbirkomutandı. Süleymani’ninöldürülmesimeselesivekoronavirüssalgınından da ciddietkilenen İran, artık en azındanöncesikadarIrakdosyasıylayakındanilgilenemezkanaatleridoğmuştur. Meğerbubiryanılgıimiş. ZirageçenhaftaSüleymani’ninyerinegeçen İsmail Kaani (KudüsGücüKomutanı) Bağdat’ıziyaretettiveyenihükümetkurmamevzunuliderlerleyüzyüzegörüştü.
Asılmeseleşu: İran, el-Zurufi’ninbaşbakanolmasınarazıdeğil, hattaçokrahatsız. Bunun da nedenionlaragöreşuki, el-ZurufiABD’yeyakınbirisimvedahasıbirazlaikdüşünceyibenimseyenbirsiyasetçi.
Kaani’ninBağdatziyaretininhemensonrası, Şiipartilersıksıktoplantılaryaptıvekulislerdenalınanbilgileregöre el-Zurufi’ninMeclisesunacağıhükümetegüvenoyuverilmeyeceğikesinleşmiş. BununyerineUlusalİstihbaratKurumuBaşkanı Mustafa el-Kazimi’ninyenihükümetikurmaklagörevlendirileceğisöyleniyor.
‘Şimdiülkeyibuzorvehassasdönemdedahabüyükpolemikvekaoslarasürüklemekkimehizmetetmektir? Kimeyarolacaktır?’ sorusuna, ilgiliherkesakliselimolarakvevicdanıiledüşünmelidir.
