Yunus Qandım 2005 senesiniñ mart 20-de vefat etti

Qırımtatar zemanevi şiiriyetinin belli isimlerinden yazıcı, şair, gazetaci Yunus QANDIM’ın ölüm kününde rahmetle anamız (1959-2005).
Yatqan yerin cennet olsun Qırımnı ve milletini sevgen insan…

Men keterim beyazlarğa,
Qaralarnı bağlamanız.
Ketti diye menim içün
Kok törüne sıqılmanız.

Kozyaşları Salğırımdan
Alıp mana ağlamanız.
Son nefesim milletkedir,
Ona yalan bağlamanız.

Memba : Zelfira Shukurdzhiyeva

Yunus Qandım Qırımtatar şair ve yazıcı.

YUNUS QANDIM

 1959 senesi sentâbr 4-te Taşkent vilâyetiniñ Aqqurğan rayonındaki Aqqurğan sovhozında dünyağa keldi. 1981 senesi Taşkent Devlet pedagogika institutının qırımtatar tili ve edebiyatı bölügini bitirdi. 1981-1989 seneleri “Lenin bayrağı” gazetasında çalıştı. 1989 senesi Qırımga köçip keldi. Mında o “Dostluq” ve “Yañı dünya” gazetalarında çalıştı. 1993-1996 seneleri Qırımtatar medeniyet vaqufınıñ reisi vazifesinde bulundı. 1996-2000 seneleri kene “Yañı dünya” gazetasında edebiyat ve tarih bölüginiñ müdiri olıp çalıştı. 2001 senesinden ise Yunus Qandım Ukraina İnformatsiya siyaseti, televideniye ve radioeşittirüvler devlet komitetiniñ Aqmescitteki Bütün ukraina informatsiya-medeniyet merkeziniñ baş muarriri ve aynı zamanda muarririyet-neşriyat  bölüginiñ başı olıp çalışmaqta. 1999 senesinden berli yaş edebiyat aveskârlarınen çalışuv boyunca edebiyat birleşmesiniñ reisi vazifesinde buluna.Yunus Qandımnıñ birinci şiiri 1979 senesi derc olundı. Onıñ şiirleri daimiy sürette “Lenin bayrağı”nda ve “Yıldız” jurnalında basıldılar. Bir sıra şiirleri 1982 senesi Taşkentte çıqqan “Qarılgaçlar” cıyıntığına kirsetildiler. Soñra onıñ şiirleri ukrain, rus, türk, azerbaycan ve bir sıra digger tillerde çıqqan gazeta ve mecmualarda neşir olundılar.Yunusnıñ özüniñ “Sen deñizge beñzeysiñ” adlı şiirler cıyıntığı (Taşkent, 1988), qırımtatar halqınıñ 1917 senesi olıp keçken 1 Qurultayı aqqında “Qurultay: o nasıl olğan edi” adlı tarihiy-publitsistik kitabı (Bağçasaray, 1991), eki tilde – ukrain ve qırımtatar tillerinde “Sarı an – Jovta mit” şiirler kitabı (Kiyev, 1997), “Ümüt yipi” şiirler kitabı (2001), “Küreş meydanı otaymaz: Noman Çelebicihannıñ tercimeiy alına dayr qısqa öçerk” adlı ilmiy-tarihiy eseri (2001) çıqtı.Yunus şiiriyette ep yañılıq araştıra, yañı şekillerde öz küçüni sınay. Şiiriyetimizge yañı nazm şekillerini alıp kelmeknen birge, unutılğan qırımtatar nazm janrlarını canlandıra. Meselâ, o, “Palindrom”lar yaza. Bu demek ki, adetince qısqa satırlarnen yazılğan böyle şiirde satırlar soldan sağga ve sağdan solğa oqulalar ve aynı vaqıtta belli bir mana, mantıq taşıylar, böyle palindrom elementleri bundan aman-aman üç yüz yıl evel yaşap icat etken qırımtatar şahzadesi Şain Geraynıñ “Tsiklik oda”sında rastkele. Yunus akroşiirler muaşşaqlar yaça. Akroşiir degeni, bu – şiirde er bir satırnıñ bnrinci arifleriiden şiir bağışlanğan şahenıñ yahutdiger bir obyektniñ adı kelip çıqa. Qırımtatar edebiyatında unutılğan bu janrnı 30-ıncı senelerde şair Yunus Temirqaya canlandırğan olsa. aradan altmış yıl keçken soñ bu janrnı onıñ addaşı Yunus Qandım yañıdan tikledi.Yunus Qandımnıñ şiirlerine bir sıra bestekârlar tarafından muzıka yazıldı. Yunus Qandımnıñ soñki yıllarda yapqan esas hızmetlerinden biri Londonda yaşağan qırımtatar yazıcısı Cınğız Dağcınıñ eserlerini, şu cümleden “Olar da insan ailer”, “Anama mektüpler”,”Yurtunı ğayıp etken adam”, “Qorqunç yıllar” romanlarını, “C.Dagcı yazıcınıñ öz qaleminen” hatırlavlarını turk tilinden qırımtatarcağa tercime etüvidir. O Cınğız Dağcı aqqında kitapnı tertip etti ve neşir ettirdi. Bunen birge o, G.Şevçenkonıñ şiirlerini, bu cümleden “Kavkaz” poemasını (poema 2001 senesi dört tilde — ukrain, rus, ingliz ve qırımtatar tillerinde Yunusnıñ muqaddemesinen ayrı kitap olaraq neşir etildi), Lesâ Ukrainkanıñ şiirlerini, bir sıra poemalarını. Mihaylo Kotsübinskiynin ikâye ve povestlerini, zemane yazıcı ve şairlerinden Yu.Müşketikniñ, P.Movçannıñ, M.Miroşniçenkonıñ, V.Basırovnıñ ve diger bir çoq edipleriniñ eserlerini qırımtatar tiline tercime etti.Yunus Kandım qırımtatar tarihı, edebiyatı boyunca ilmiy araştırmalarnen, ukrain-qırımtatar, azerbaycan-qırımtatar edebiy alâqalarınen ciddiy oğraşa. Bunen birge Yu.Qandım Uluslarara şiir festivalinde (Bursa, 1992), Avropada yaşağan milliy azlıqtaki halqlarnıñ edebiyatlarına bağışlangan Avropa yazıcılarınıñ II Halqara körüşüvinde (Köstence, Rumıniya, 2001). Avropa şairleriniñ 3-Tögerek masasında (Latviya, Riga 2001), ulu ukrain şairi Taras Şevçenkoga bağışlanğan halqara tedbirlerde (Lugansk. 1998; Kamenets-Podolsk, 2000; İvano-Frankovsk. 2001) ve diger tedbirlerde iştirak etti ve bu tedbirlerde qırımtatar edebiyatınıñ tarihı, medeniyeti ve halqımıznıñ bugünki vaziyeti aqqında maruzalarnen çalışta bulundı. Yunus Qandım 1990 senesindsn SSSR yazıcıları birliginiñ azası edi, 1993 senesinden ise Ukraina yazıcıları milliy birliginiñ azası. 2000 senesi Yunus Qandımga Ukrainada nam qazanğan sanat erbabı unvanı berildi.  

    

Riza Fazıl, Safter Nagayev. Qırımtatar edebiyatınıñ tarihı. – Aqmescit, 2001. – S.579-581.