TATARLARIN ATASÖZLERI VE DEYİMLERI – Güner AKMOLLA
TATARLARIN ATASÖZLERI VE DEYİMLERI
Güner Akmolla’nın tercümelerinden boda bırıdır : Dobrıuca Qırım Tatarlarının Atasözlerı ve Deyimlerı, cıyıntıq 1970 lerde Müstecip Ülküsal’ın tarafından Ankara Üniversitetınde basımını tapqandır, tatarca ve türkçe.Kitap hediye etılgen tercümecının anasına, Mahcübe hanımğa, ve Güner Akmolla kültürel hayatını ilerı surgen, bağışlap bu Șarq / Oriyental bilgi hazinenı oquyucülarımıza.
Kene Yaşsı basımında StuDis -te 2021 de yayınlanan kitap,bir yıl evvel aynı cerde ekı tılde basılğan kitapman bır: Efsanelerımız -Zengınlıgımız.Tatar folklor hazinesınden Güner Akmolla qaray evvelkı barlıqlarnı, milletlerge qarışıp canılıq ketırılgende atalarından. Ald Sözde atasozlerının qıymetını kostere, sozlı deyişlermen ve atalardan kelgen deren guzel milliy yaradılışlarman. Qullanmadan arhetip sozını yaza: “Ayrı tamırdan kelgen milletlerde koremız benzemelernı.”Bo kıbı fikirnı aşıqlamaq uşun, anlata ki yaqın milletlerde yaqınlıq bar atasözlerınde, omırlerı yaqın bolıp. Bolay kele qırımtatarların atasozıne:”hediye atnın tışlerıne / dişlerine qaralmaz/ bakılmaz” derken, bıznı ketıre latin milletlerıne,olar romenlerde de bar bolıp.Türk milletlerınde, olar marebeci ve göçebe bolarken, kop topraqlarnı zapt ettıler , Asya ve Avrupa’nın güney-doğu taraflarını.Bonday, qarıştılar kop milletlerge, olarğa berıp söz ve deyimler, oların anlayışlarına yaqınlıq ve istiare cerleştırıp, “atasozlerı bolaytıp dayanıp”dep yazdı Müstecip Ülküsal.Tercümecının Sozınden anlaşıla ki, romence de Güner Akmolla tapqan oz milletınden kırıp qalğan bılgılernı, medeniyetlık lerınıde.
Kitapnın muellifı, Dobruca Tatarlarının en balaban evladı yazğan bo kereklı say fanı milletının folklorından, ve onı ketırgen Türkiye’nın üniversitetlerıne eş ümit etmeden ki men, 50 yıl sonra, yaqın aqrabası kıbı, yasağan bolarman tercümesını.”Ata sozlerın bayağı terbiye ve ahlak/ moral bolğanda, temız , doğrı terbiyelı kışı yetıştırecek, asıl vatansever bolacaq” dep anlata tercümecı.
1 Kitabın başında , alfabe sayısında, atasözlerı Doğu’nı tanıta, kereklı bolıp adaşqan ve ümitsız dünyada . Atasozlerınde aqiqat bellene, nasıl:”İnsan’ğa bır soz ceter;”Soz bermek qolay,odemek zor”; “beyaz para qara kunlerge”;”Şaytan quyruğunu sala acele ışte”;”şans lı bolmazsın er zaman, bazı bır qayıpta da bolmaq bar”.Bazı atasozlerı aqıl bereler yaradan ğa inandırıp. Muslimler Alla’nı saya,O sade yardımlarında tabılıp, o zaman aytalar:”inanma insanğa, o oler belkı, duvarğa tayanma, o mırar belkı”;Alla ıstese, taştan ot oser.” Kop atasozı qadınlıqnı eske ala, musluman dünyasında onın halı atasozlerınden de anlaşıla : “Apaqayın tılı uzasa, aqayın qamşısı uzar; “Atnı zengınden al, qıznı, pıqareden”,bun dan anlaymız diy tercümecı :zengınden alsan atnı, o at semız ve qaravlı bolar, pıqareden alınğan qızda, sabırlı ve çalışqan bolar.” “Bala kışkenelıkten, apaqayın bırıncıden kereklı yerıne salınar.” “Apaqay’man idare etılgen ulke (klan, kabile)qaranğıda qalar.” “Apaqayın şaşı uzun, aqılı qısqadır.” Ciyızı azır qızlar, erte üylenerler”, bo ciyette deyim bar:”Beşıkte qızın çiyızı sandıqta.”Kop qız kotekmen oskendır, ve atasozı bar:”kım qızın koteklemey, o tızlerıne urar” dep vaziyet anlatıla. Erte üylenerler qızlar, o zamandan qalğan atasozı:” qı zın onbeşke kelse, ana-babası cauşılıq etsın.” Bondan vatan qoruması bellene:Ul/ oglan aulğa quvnaq ketırer, qız, yabancığa.”Oksızler uşun derler ki ozlerı kunduklerını keserler, manası ışlerını hal eterler. Romencesı bolay:”Oksıznı kobısı acır, amma az kışı yardımda bolır;” Oksızın başı er zaman aşağa baqar.” Olmegen oksız eziyette cürer, amma keler kun altın tastan su ışer.”
Bazı tatar atasozlerı romencelerıne uşaylar, az bır farqman: „serçe malay kore tışınde” romen atasozın tatarcası : “aş tavuq tarı kore tışınde”. Romenler aytalar:”Razısızlardan gerıge alınır hediye”, turkler ve tatarlar derler:”azman razı bolmağandan taa kop alınar.” Romenler aytarlar:”Taudaqı ayunın terısını satar” dep, tatarlar aytarlar:”Denızdekı balıq nın pazarlığı bolmaz”dep.Bız dermız: “Erte turğan uzaqqa ceter”, tatarlar derler:”Erte turğanın qısmetı aldında”.Romenler bıleler ki “Pıqarenın ogızlerı tartmaylar”, tatarlar bıleler ki “Pıqarenın ekkenı şıqmay, dikmelerı tutmay”. Atasozı bar”Dumnezeu /Alla yasay pıqare quşnın üyvasını”,romence de qarşısı bar:”Soqır leylegın üyvasını Dumnezeu yasar”. Tatarlar derler “Cımırta qırslauıman qırsızlıq başlay”, bız aytarmız”Kım qırslay bugun bır cımırta, yarın bır ogız qırslar” dep.”Ne egesın, onı toplarsın” , “Otsız duman şıqmaz”, “Yaşadı omırını, aşadı malayını”,Altın bılezıktır zanaat”,v.b. Yaqın manasında bar tatar ata sozlerı:”Balıq başından sasır”,”Bır delı quyuğa taş atar,qırq aqıllı şığarmağa oğraşar”.”Bır şeşekmen baar kelmez”, Boş meti/ fıçı gurultu yasar”, “Boş çüval ayaqta turmaz” ,”Ağlamağan balağa emşek berılmez”, “Zorda tanırsın dostın”.” Itler urer, kervan geşer”,Kışkene çotuk balaban arabanı cığar”,”Sağır eşıtmez amma qarıştırar” v.b. İhtiyatlı bolmaq ve sabırlı bolmaq seyrekte korıner zamanımızda, kımse seslemez:”Toplantılarda tılın qısqadan tut, sofrada qolın”;Bır auız ekı qulaqqa,ekı kere dınle, bır kere qonış”;Şımdı kerekmegennı sal kenarğa,kerekken kunı keler”.”Qış kunı aşsız ve gojoq sız colğa şıqma”.”Kopten zarar keler, az cetışer”. “Tılın qısqartqan qorar başın beladan.” “Pıqaremen”,dep,” mon bolma, zengınmen” dep”quvanma”.”Sonında,sabırın qıymetı artar,sarı altın bolar”.Bolaytıp anlaştırıla susmaqnın, süymeknın ve maqulın kıymetı:”Az qonuş, kop dınle”; “Balasız üy suvsız değirmendır”. “ Nasihat,balabanlarğa ürmet, kışkene lerge süygı,” der.”Deveday balaban ücütün bolğaşıq,tüyme qadar aqılın bolsın”. Quvanma zengınmen dep, üzülme pıqaremen, dep” bır atasozı ki, içten kelgen raatlıqnı budist felse fesını anıy.İhtiyatlı bolmaq anlaşıla tatar atasozlerınden:”Fena kışıge toqınma, bela ketı rer”,” qazanğa tyime,ıs berer”; “Yaqşıdır insan oz başıman tuşunse”. Aqiqatqa kelgende, aytıla:”Doğrı aytqannı doqız koyden quvarlar”; “Doğrı sözın ihtiyacı yoq ant etmege”.Ba zı atasozlerı farqnı kostereler esasman korınışte: “Bılgılı /oqımış kıymet berer başına, bılgısız/ cahil,kürkke”. Bır qaş atasozı aqılsızlarnı anlata:”Delı ozın maqtar, aqılsız, qızın”. “Delının sozlerı ve keçenın tozı sonsızdır”.”Delı aqıllı bolmay,nasıl temır kreşlenmiy”. Delı utanmağa bılmez,soyı utanar cerıne.” Qolında qotır geşer, tılındekısı geşmez”. Bo cıyıntıqta rastlaymiz denıșmeler, alt-ust kelgen atasozlerınede:”Olım saatı kelgen eşkı şobanın tayağına dayanğan”.”Olım saatı şalğan ışan/fare, catqan kedının quyruğundan tartqan”.”Son saatı şalğan it/kopek,camı qalavuna siygen”.”Eger qartaysa, ıtler kulerler qurtqa”.
Atasozlerı çalışmaqnı süyup ışke meraqlı qalalar:”Namussuz qazanğanını pıtırersın yanlış colda”.”Qayerde ış/iç bar, doğruluk ta bar, o yerden zengınlık keler”.”Qayerde çalışarsın, o yerden aşarsın”.”Halq süymez çalışmqnı süymegennı”. Bo sebepten, “qımırsqağa /karıncağa, doğrulatma bar,ele yazdan qış azırlıklerıne”Kopten kop atasozlerı tembellıknı kritikley.”Tembelın ış ıstegı ış pıtkende bolar:” “Tembel cıgıt qadın eşını tapmaz”.”Iş ber tembelge, o sağa fikir berer”.Bazı atasozlerınde itaat bermesıne rastlaymız, “Meyva yasağan teregın dalları aşağa sarqar”. Bazıları qaderge inanmaqnı belleter: “Eger qaderınde bolsa, aldına keler”.”Qaderden fazlası bolmaz”. “Manlay /alın yazısı, başın ustunde “. Bazı ata sozlerınde şerefke rastlaymız,ve ya acınıqlı olaylar uşun istiyare qullanıla:”Omırım komır boldı”.Olersın, amma sozın olmesın”.”Ozın bılgen, sozınde bıler”.Tercümecı pek yaqı tanır türk-tatar kültürünü ve medeniyetını,evvelkılerın bılgılerıne ketıre kereklı anlayışlarnı.Nasıl “Baydan oba qorqqan” atasozıne,Güner Akmolla,er millet anlamağanda olaytıp obalarnı kostere,em bere anlayışını. Dobruca’da qırımtatarları ya dersek Qırım türklerı, kopten kop oba yaratqanlar. M.Ö.700 senelerınde iskitler bo yer lernı zapt etkenler.10-15 km arasıman o yerlerden qaber berıle eken Dobruca bozqırında askerlerge ot cağıp, ve, aynı zamanda, oların tubunde, mezarları koterılgen şeyitlerın ve balaban qıpçaq cesur komandantların.Bazıları, nasıl şımdı Manqaliye’nın etrafındaqıları, qazılğanlar tubuneşık, insan kemıklerı ve askeri alatları tabılıp peçenek ya qıpçaq zaman larından.Romanlarında, Tatarlar I, II ci, ve ya Qurtveli oğlı Şayp, ekı tılde, tercümecı, bo obalarnı anlata, araba toqtatıp dualar oqup geşkenler cerlı tatarlar , calbarıp o şeyitlerın raat yuqlamalarına cer astında; bazıda hurafatqa oğrağanlar, mistik allerge keş qalğanlar obadan şıqqan atlılarman oğraşıp, olıp.1950- 1960 cılların insanları hatırlaylar traktor a-ydap obalarnı çinegen kışı ağır olımge oğrağan, dep. Vatan severlık bellı konu tatarların atasozlerınde, bo millet omırınde yaşağan yuksek koteruvnı em aşa tuşmeknı. Migrasyoan çağdaş zamanında atasozı anlata qarşı keluvnı: “Uzaqtan kelgen atlının atını qazanacağına, taa aru koyımın tayşığını qazanayım”, manası da, tanımağandan, yaqşı tanığanımnı alayım”. Bolsalarda tatarlar göçeben millet, olar anlağanlar cerlı bolmaqnın qıymetını, nasıl bo atasozı:”cerınden ketken, yedı qat yesırlık alğan”;”hainlıkke kelgende, tatarlar aytarlar”(hainlıkmen)”, “qayerde bırlık, o yerde quvvet”.”Bır qımırsqa/ karınca uyumşıgı bır filnı cığar” degen atasozlerı bar tatarların, anlaştırıp ki olay qazanğanlar harblerını.Tatarlar anlağanlar hayatın zorlıqlarını, onı da atasozlerınde aşıqlağanlar:”Raatlıq ıstesen, mezarda tabarsın”; Surunmegen at yoqtır, aldanmağan kışı de”; bo atasozlerınde de aynı fikir korıne:”Saban, sade saban, qalğanı yalan”;”sabannı aydağan aş qalmaz”. Sonğı atasozlerınde cer ala evvelkı türkler,olar tarım ışlerıne dıqqat bergenler.Neler korselerde, olar ümitlerını qırmağanlar, ve, aytqanlar:”vücudnı terk etmegen ruhta ümit bardır”.Ekıncı tarafında kitabın deyimler ve cemaat sozlerı bar, olar omır tanıtıp fikir ya nasihat bereler. Atasozlerden farqlı deyimler bır netice,bır muamele kostereler.”A” arifınden başlap ısteyler tuşundurmege bıznı: “Adam bolmaq/ Adam olmaq” demektır, mânası adam krizası, adam qıtlığı”. Bo deyimler deren felsefelı kitaplarnı aşar,nasıl bolar ad/ i sımlermen: “Bar adı ve şerefı”. “Adı qadar tuvıl”. “Bağışla adını”. “Ber ebedı adını”.“Bolsın ebedı şerefı” ve tersıne bettuası” Adı batsın”. Aqıl sozı yaratqan deyimlernı (aytularnı):”Aqıl almay”. “Aqıl catmay”.”Aqıl bu ya”.”Aqılı dağınıq”. “Aqıl /kârı tuvıl”.”Aqıl bar, yaqın bar”. “Aqıl satmaq”.”Aqıl sır ermiy”.Aqılğa uyımaq”.”Aqılğa zarar”. “Aqılı başında”. “Aqılı başına keldı”.”Aqılı boğına qarıştı”. “Aqılıma estı”. “Aqılım kestı”.“Aqılına saldı”. “Aqılına sıydırmay”. “Aqılına şaşayım”.Aqılın başına topla”. “Aqılın bızdı”. “Aqılı sonından keldı”. Ve “baş” sozınden yaratılğan deyişler / ekspresyalar ep olay kopler: “Başa baş kelmek”.”Baş auırtmaq”. ”Baş aşağa ketmek”. “Baş başqa bermek”.”Başqa qaqmaq”. “Baş kotermek”. “Baş carıp koz şığarmaq”.Başı boş cürmek”. “Baş sallamaq”. “Baş urmaq”. “Başı aldında”. “Başı iyık”. “Başı sığılmaq”. “Başın tartmaq”. “Başın tobelemek”. “Başın baylamaq”. “Başı yastıq kormemek”. “Başın qışımağa vaqtı coq”. “Başı qotı bellı tuvıl”. “Başlı başına”. “Baştan atmaq”. “Baştan aşağa”. “Baştan şığarmaq”. “Ruh/ can” isimısemereli bolğan ve bonday deyimler meydan alğanlar: “Can acısı”. “Can atmaq”.Can dayanmay”. “Can saulığı”. “Can şegışmek”. „Can tamırı”. “Can üyı”. “Canğa can qatmaq”. “ Canğa yaqın”. “Canı auızına keşmek”. “Canı cennemge”. “Canı bek”. “Canı cana”. “Canı ıstese”. “Canı süymek”. “Canı şekmek”. “Canı şıqmaq”. “Canı tez”. “Canlı cenaze”. “Canıma tiydı”. “Canın almaq”.“Canını bermek”.“Canına cetmek”.“Canın bağışlamaq”. “Canından bezmek”. “Canına oqımaq.” “Canına qıymaq”. “Canın sıqmaq”. “Canın soqaqta tapmaq”. “Canına taq etmek”.”Canına yandığımı”. Qarşılaştırmalı etüd kerege tura bo sozlerge tatar ve romen tıllerınde, asıl ya da mecazlı manalına dair, “can “ ve “cürek” denılıptatarca ve türkçede ve romencede.“Cürek “sozı çeşit deyimler yarattı:“Cüregı canmaq”. “Cüregı qabarmaq”. “Cüregı qaltıramaq”. “Cüre gı koterılmek”. “Cüregı may baylamaq”. “Cüregı oplamaq”.”Cüregı parşalanmaq”. “Cüregı sızlamaq”.”Cüregıne inmek”.”Cüregıne ışlemek”.”Cüregıne ot tuşmek”.Cüre gıne suv sepmek”.”Cüregını aşmaq”.”Cürek acısı”. “Cürek alşaqlığı”.”Cürek barlığı”.”Cürek belası”.”Cürek yapımı”.Cürek yaqını”.”Cüregı qaldı”. “Cüreksız”.”Cüregıne kore”.”Cüregımnı basaman”.”Cürekten cürekke”.”Cüregı tolı”. “Cüregı şen”.”Cüregı toq”. Asıl lugat sozlerınden bırı “auız” dır ve onında kop deyimlerı bar: „Auızın aştı da kozlerını qapadı”.„Auızı bar, tılı coq”.„Aşmay auızın”.”Auız auızğa”.”Auız bırlıgı”.”Auız qavğası”.”Auız uruşması”.”Auızdan qoparıp”.”Auızdan lap almaq”.”Saqızday şaynamaq auızında”.”Auız denıştırmek”.”Auızğa alınmayacaq laplar”.”Auızğa salacaq şiy coq”.”Aızı pis”.”Auızı balaban”. “Auızı qapalı”.”Auızı tırşaulı”.”Auızına ne kelse ayta”.”Auızı sut qoqıy”.Auızına tukurmek”.”Aızından tuşurmiy”. “Koz”isimı polisemantik(kop/çok manalı) ve kop deyimlerde bar: “Kozlerın atmaq”.”Kozlerın cümmaq”. “Koz baylamaq”.”Kozden cöytılmaq”.”Kozden şığarmaq”.”Koz Aydın”.”Koz kozge”.„Koz qaş etmek”.”Kozge batmaq”.”Koz gezdırmek”.”Koz aqqı bermek”.”Koz aldına ketırmek”.”Kozmen koz korınmez”.”Koz aldında tabıldırmaq”.”Kozı aşıq ketmek”.”Kozı arqada qalmaq” “Kozı bar carığı yoq”.”Kozı batmaq”.”Kozı qararmaq”.”Dortke kozını aşmaq”.”Kozınnı topraq toydırsın”.”Kozı caşlı”.”Kozı toq”.”Kozı coqarda”. Ep olay, “ayaq” polisemantik soz deyimler yaratmıştır: “Ayağı alışmaq”.”Ayağına barmaq”.”Ayağına cığılmaq”.Ayağına dolaşmaq”.Ayağına qaramaq”.”Ayağın astına qarbız qabığı salmaq”.”Ayağına şalt”.”Ayağın astına almaq”.”Ayağına şaltayaq salmaq”.”Ayaq bastı”.”Ayaq uydurmaq”.”Ayaq taqımı” “Ayaq tıremek”.”Ayaq atmamaq”.”Ayağıman tuzaqqa tuştı”.”Bır ayağıman şuqurda”. “Qol” sozınden bolğan deyimler:”Qolın qamırıman er ışıne qarışma”.”Qolında tegenek kozınde şuyel”.”Qolına qalmaq”. “Qolın şalt tutmaq”.”Qolı ayağı baylı”.”Qolğa aldı”.”Qoldan ayaqtan tuşmek”.v.b. “Halq/Qalq”sozı bır qaş deyimde bar, bazıları Shakespeare ‘nın dünyasından kelgen bola:”Dunya zindan boldı”.”Dunya başına tar boldı”.”Dunya cansa qasırı quymez”.”Dunyağa darğın”.”Dunya guzelı”.”Dunyadan geştı”.”Dunyağa qazıq tıkmek”.”Dunyağa kozlerın cümmaq”.”Dunyağa kelmek”. ”Dunyağa ketırmek”.”Dunyadan koştı”.”Dunyanın qaş bucaq ekenın anladı”.”Dunyalar menkı boldı”. “Ana” sozın den çeşıt deyimler yaratılğan:”Ana quzusı”.“Anamın sutunday elal”.”Analar taş aşasın”.”Anan korı”.”Anasın aydamaq”.”Anasın bellemek”.”Anası Qadır keşesı tapqan”Anasın satayım.“ “Qan” isimı kop deyimlerde bar:”Qan ağızmaq”.”Qan bermek”.”Qan başına urmak”. „Qan cıluv”.“Qan qutmek”.”Qan ter ışınde”.”Qanğa can tılemek”.”Qanı bızıq”.”Qanına toqınmaq”.Qanına kırmek”.”Qanğa susamaq”.”Qanı sıcaq”.Qanı suıq”.”Qanlı canlı”. Fiiller, bermek,almaq, tutmaq, tapmaq, yapmaq kop deyim yaratqandırlar,bazıları uşay lar romencelerıne.Bazı deyimler roman başlığı bolabılerler, ve ya felsefe suallerı:”Olım ırmağı”,”Ağa kışı”, “Dünya basqısı”, “Emır yesırı”, “Erkeklık olgen mı?”Eşek başı”, “Eskı defternı aqtarmaq”,”Eskı koyde canı adet”,”Qaderın alanından keşmek”, “Qaderın şamarını cütmaq”, “Qaderden kun almaq”,”Başı keştı qaderden”,”Ahlaqsızlığın başı”, “Fikir qastası”, “Kolgede yaşamaq”, “Qımırsqa duası”, “Mezar uşun sual”. Din uşun ayrı ozel sozler bar: “Donmek din colında”,”Dinın sırlarını araştırmaq”,”Dinge qadar. Din ağaşı”. Tatarlar, göçebe millet kıbı, atqa baylılar.Bolaytıp anlaymız bo deyimlerın koplıgını:”At olımı arpadan”, “Aru qazıqqa bayla atın”,”At ızı qarışqan it ızıman”, “Ozel yerde at oynar” v.b. Bo ırı/masiv cıyıntıqkereklı kitap, deren tuşunce lermen tolı,bılgı tolı yazı, milletının edebilıgıne vesika. Bazı atasozlerı bolsalarda musulman dunyasına ayt, dinge kore apaqaynın haqsıslığıman, epısı insani qıymette, ahlaq ve terbiye kosterıp.Tercümecı , dini tesirlerın yuqarısında, oca(imam-qatip qızı bolsada, politik cezalı komunızma devırınde,anlağan atasozlerının kültürel zengınlıgını, deyimge qarşı kelıp:”qadının şaşı uzun, aqılı qısqa”!Balalığında Güner Akmolla da oksızlıknı tanığan bolsada, qanatları kesılgen bolsada, babasının tarafından( not:ana tarafımdan da 7 cezalı boldı), 1989 dan sonra ,romen tıl veedebiyuat profesoru tarihten aldı affnı, bolay ketırıp kozımızın aldına Ulkusal’ın kitabındaqı muftı Osman Necatın sozlerını:”kelecek nesıller sorarlar bızden ne ettınız dep”(Ulkusal, Qırım uşun bır omır) G.Akmolla anlağan mesuliyetını, yazğan ve tercüme etken milletlerarası kereklı kitaplarnı, sayıları fazlasıman onluqnı geşıp.Bo cıyıntığın atasozlerı ders bereler bızge tarihte qalmamız uşun, nasıl tıl qayıptan milletnı qurtararç”Tılını cöytqa, kımlıgını cöytar” derler Dobruca Qırımtatarları. Asdetlernı qorumaq keregını anlaştıra”adetlernı unutqan zade/prens, atalarınıda unutar”. “Tatarların atasozlerı ve deyimlerı” kitap kereklı bızge, etnologlarğa tuvıl sade, alay oquyucülarğa medeniyetlı meraqlarına col aşıp. Atasozlerı latince proverbium dan kele,qısqadan halq tuşuncesınden yaratıla, omırce aqıl ketırıp cemiyetlerge. Zamanı mızda, aldanğanlıq bolsada, sentezlı haqlarnı bıldırgen qanunlar bar, er neqadar haqsızlıqlar yasalsada ve bolarnı atasozlerı qararlaştırsa da. Soz dep isım berılmesı (atasoz, deyim)insan ruhuna bağlıdır, omırce felsefe yaratıp. Kerege qarşılaştırmalı etud bo atasozlerıne, Solomondan eskı yunanlarğa,latinlerge ve romen Anton Pann uşun ( Soz hikayesı) halq edebiyatının ışınde, Ion Creanga man bırlıkte bolıp Ulkusal ve Güner Akmolla’nın tercümesımen.Cıyıntıqta atasoz hazinesı yaşay, evrensel kültürıne yardımcı kıbı onın haqqına.Putun quvvetlerın bırleşmesınde yaparmız kereknı.Insan bolmaq sozınde tabılıp.”Insan bolıp”.
Not:1.Güner Akmolla’nın romence tercümesınde Müstecip Ülküsal’ın Dobruca Qırımtatarlarının Atasozlerı ve Deyimlerı, b.StuDis İaşi, 2021, s.3
