SÜRGÜNLİK
1944 senesi Stalin qırımtatar halqını (191 biñden ziyade insan, 47 000 qoranta) bütünleyin Orta Asiyağa sürgün etmek emirini bere. 1944 senesi mayıs 18 sabası alman işğalcilerinen işbirlikte qabaatlanğan halqnı Özbekistan, Qahazistan ve Tacikistan cumhuriyetlerine sürgün etüv operatsiyası başlandı. Qırımtatarlar hainlikte suçlandılar. Epsi olıp 193 865 qırımtatarı sürgün etilip, şulardan 151 136 insan – Özbekistan, 8597 insan –Mariy muhtar cumhuriyeti, 4286 insan – Qazahistan, qalğanları ise RSFSRniñ diger vilâyetlerine quvuldı.
Qırımdan sürgünlik yollarında 7889 insan elâk oldı. Mahsus yerleştirme yerlerinde sert komendant nezareti şaraitinde açlıq, hastalıq, milliy aqsımlav, zorbalıq ve zulum aqibetinde sürgünlikniñ birinci 1,5 yılı içinde tek bir Özbekistanda halqnıñ 46,2 fayızı ğayıp oldı. 112 biñ aileden 2,1 aile tolusınen yoq oldı, sürgünlikniñ birinci yılındaki ölüm derecesi 30,8 fayıznı teşkil etip, Ulu Vatan cenki yıllarındaki ölüm seviyesinden 1,5 kere ziyade oldı.
Böyleliknen sürgünlik aqibetinde 44 biñ qırımtatarı elâk oldı. Bütün bular halqnıñ diger halqlar içine qarışması ve ğayıp olmasına alıp kelecek edi. Lâkin bu olmadı. Aksine, sürgünlikte Vatanğa qaytmaq arzusınen doğğan yüksek milliy añlı yaş nesil doğdı.
Qırımda bulunğan qırımtatarlarnıñ 1965 senesi noyabr 12-de KPSS Merkeziy komitetine yazğan mektübinde “Ya epsimiz qaytırmız, ya da iç birimiz” denilgen.
