Qırımtatarlar ya da Qırımlar -Kırım Tatarlar

Qırımtatarlar ya da Qırımlar – Qırımda yaşağan bir halq. Türkiy til zümresine mensüp olğan qırımtatar tilinde laf eteler.                                                                                                                                                                                                   EsasqısmıQırımda(260biñgeyaqın),qalğanlarıise Türkiyede, Bulğaristanda, Romaniyada, Özbekistanda, Rusiyede oturalar.

Türkiyedeki qırımtatar diasporası bayağı büyüktir.

Qırımtatarlarnıñ çoqusı – musulmanlar (sünniyler), Anefi mezebine ait olalar.

Tamamen halq Qırım Hanlığı devrinde şekillendi. Qırımtatarlarnıñ memleketi — Qırım Hanlığı 1441 senesinden 1783 senesine qadar yaşadı. Öz tarihınıñ ekseri devamında Qırım hanlığı Osmanlı Devletine bağlı olıp onıñ ittifaqdaşı edi. Qırımda üküm sürgen sülâle Geraylar sülâlesi edi, onıñ temelcisi ilk han I Hacı Geray edi. Qırım hanlığı devri — qırımtatar medeniyeti, sanatı ve edebiyatı inkişafınıñ zamanı. O devirdeki qırımtatar şiiriyetiniñ klassiki — Aşıq Ümer edi. Diger şairlerden eñ ziyade belli olğanlar Mahmud Qırımlı ve II Ğazı Geray han ediler. O zamandan saqlanıp qalğan mimarcılıq abidelerinden eñ müimi — Bağçasaraydaki Hansaraydır.

Qırım Hanlığı daima Moskova memleketi ve Lehistan ile (XVIII asırğa qadar ücüm etici cenkler) cenkleştı, bunıñ ile beraber barışıqlı rus ve ukrain ealisinden çoq kişi esir tüşer ediler. Esir olaraq yaqalanğanlar Qırımdaki esir çarşılarından Osmanlı Devletine ve Yaqın Şarqqa satılır ediler, böyle çarşılardan eñ irisi Kefede bulundı. 1571 senesi Qırım 40 biñlik ordusı I Devlet Geray han yolbaşçılığı altında rus qalelerini dolanıp Moskvağa yetip onıñ civarını yaqtı, bundan Kremlden ğayrı büs-bütün şeer yanıp kül oldı. Ancaq ertesi sene Rusiye mustaqilliginden marum etmek niyeti ile tekrar kelgen 120 biñlik ordu Molodi köyü yanındaki uruşında mağlübiyetke oğradı. Bu mağlübiyet hanlıqqa ücümlerden vazgeçmekni mecbur etti. Lâkin formal tarzda Qırım hanına boysunğan, amma deyerlik mustaqil, Şimaliy Qara deñiz yanında köçip turğan noğay orduları muntazam tarzda rus ve ukrain territoriyalarına esirler yaqalamaq ve çaypamaq içün arbiy seferlerge çıqar ediler.

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI