Qırımtatar Folklor Taqımı “Qırım”
1990 senesi Aqmescit şeerinde meydanğa ketirilgen “Qırım” adlı qırımtatar folklor taqımı asırlar devamında yaratılğan qırımtatar halq icadınıñ hazinesini, urf-adetlerini, yüksek mediniyetini büyük sanalardan akis etmekte. Yolbaşçısı – Ukraina ve Tataristan Cumhuriyetlerinde nam qazanğan sanat erbabı Server Kakura.
Taqımnıñ repertuarı pek zengin olıp, milliy urbalar ile çıqışları güzel ve aydındır. “Ağır ava ve qaytarma”, “Tım-tım”, “Çoban”, “Dügün”, “Yavluq” kibi vokal-horeografik kompozitsiyalarnıñ temelinde qırımtatar milliy destanları, efsaneleri, türküleri ve oyunları bardır.
«Qırım» qırımtatar folklor taqımı halqnıñ muzıka mirasını ğayret ile toplamaqta. Çubuq-davul, ud, zurna, qaval, ney, saz kibi halq çalğı aletleri çıqışlarğa eşsiz güzellik ve milliy renk bermekte. Bundan ğayrı, taqımnıñ repertuarında, evelden sanadan yañğıramağan ilâhiylerni sanatçılar büyük ustalıq ile icra ettiler.
Büyük bediy qıymeti olğan, halqnıñ eñ teren duyğularını añlatqan “Gidiñ bulutlar”, “Arabalar gelip de geçer”, “Ay, qara qız”, “Noğay beyitleri” kibi türkülerini taqımnıñ solistleri Qırımda nam qazanğan artist Asiye Saale, Yunus Kakura ve Emine Mustafayeva icra eteler.
Qırımda nam qazanğan artistler: icracılar Rustem Memetov, Ediye Ablayeva, Dilâver Osmanov, alıp barıcı Resul Halil, horeograflar Tacikistan Cumhuriyetinde nam qazanğan artist Remziye Baqqal, Ukrainada nam qazanğan artistler Cemile Osmanova, Munir Ablayev, taqımnıñ baş baletmeysteri Nazire Emir, Özbekistanda nam qazanğan artist, istidatlı muzıkant ve taqımnıñ ilk reberi Dilâver Bekirov, yıllar devamında öz istidatları ve ustalıqları ile taqımnıñ faaliyetine büyük isse qoştılar.
Qırımda ve Qırımnıñ tışında ötkerilgen milletlerarası yarışlarda, festivallerde ve çoqtan çoq kontsertlerde iştirak etkendir.
Taqım 1995 senesi öz icadını Moldova ve Rusiyede taqdim etti, 1997 senesi Belorusiyede “Karavan – Bayram”da, 2000 senesi Varşava şeerindeki Lehistan tatarlarınıñ medeniyet ve haber merkeziniñ taqdiminde iştirak etti. 2001 senesi İsviçrede qırımtatar medeniyetiniñ taqdiminde, 2002 senesi Qazan şeerinde “Tataristanda Qırım Muhtar Cumhuriyeti medeniyetiniñ künleri”, 2003 senesi “Kiyev şeerinde qırımtatar medeniyetiniñ künleri”, 2004 senesi – Kezlev şeerinde “Derviza – Gezlev qapısı” birinci milletlerarası qırımtatar ve türk medeniyetleriniñ festivalinde ve Türkiyeniñ Urfa şeerinde “Kelaynak” milletlerarası festivalinde iştirak etti. Bundan başqa, Türkiyeniñ İstanbul şeerinde “Tepreç” ve “Qırım geceleri” kibi bayramlarda, taqımnıñ iştiraki ananege çevirilgendir.
Ayrıca, balalarnıñ istidatları inkişafına yol açqan milletlerarası “Süyümbike varisları” festivali ve “Tatlı ses” televizion konkursınıñ teşkilâtçılarınıñ arasında “Qırım” taqımı de bardır.
2002 senesi “Çoqraq başında” kontsert programması taqdim etildi. Eski türkü ve oyunlarından ibaret olğan bu programma halqnıñ sevgisini qazandı. Qırımtatar folklor sanatında ise ilk olaraq bu programma kompakt-disk ve audiokassetağa yazılğandır.
2005 senesi “Qırım” taqımı öz 15 yıllığını qayd etti ve bugün de seyirciler tarafından alğışlanğan, “Yürek ezgileri” programması ve taqımnıñ solisti Arsen Bekirovnıñ “Eminim…” solo albomı ve solo programması da taqdim etildi.
2005 – 2009 ss. – taqımınıñ icadında yükselüv sezilmekte. Bir sıra meraqlı programmalar arasında Qırımda nam qazanğan artist Gülizar Bekirovanıñ “Sanatım – eki qanatım” yübiley programması ve orkestrniñ baş dirijorı, Qırımda nam qazanğan artist Alim Osmanovnıñ “Milliy sanatım – menim taqatım” icadiy aqşamlarını qayd etmelidir. Bu programmalar tekrarlanmaz bir seyirdir, çünki bazı eski türküler sanadan ilk kere yañğıradı.
2007 senesi Ukrainada nam qazanğan artist Zarema hanımnıñ “Hanım azretlerine” ve “Yırlar hazinesi” solo programmaları, yırcınıñ büyük seviyede olğan ustalığını tekrar kösterdi.
Kontsert programmalarından başqa, baar bayramınıñ doğuvı efsanesini akis etken “Navrez bayram” ve qırımtatar toy merasimi adetlerini köstergen “Toyğa davet etemiz…” teatr sanalaştırmalar taqımnıñ repertuarında yer ala.
Server Kakuranıñ “Qırımım” programması taqımnıñ icadında eñ müim vaqialardan biri oldı. Bu programmada çoq yıl devam etken bestekâr ve yırcınıñ icadiy yeñişlerini ve Vatanına soñsuz olğan sevgisini körmek mümkün.
“Qırım” folklor taqımınıñ icadiy faaliyeti devletimizde ve onıñ tışında olğan televizion ve neşriyat organlarında devamlı yayınlanmaqta.
Menba : qirim.crimea.ua
