Qırım’nıñ birinci sinemaları.
Şunu qayd etmek kerek ki Qırım yarımadasında sinema taa 1900.ss insanlıq daha bu sözünü bile tanımağanda peyda oldu.
Qırım’nıñ zenginleri birinci filmlerini sinema salonlarında ve idare binalarda baqqanda daha faqir seyirciler içün sinemada qullanğan “elektrobiograf”,”illüzion”,”bioskop” degen araçlarını ahırlarda, bodrumlarda yada tükkanlarda yerleştirip film izlete ediler.
Seyirci salonnuñ kirişinde tehnika içün bir küçük oda ayırıp, ekrannıñ altında piyanocu otura edi.
Ekseriyet halda seyirciler filmlerni ayaq üstünde izley ediler.100-200 kişi istegen vaqıt,istegen yerden çıqa ediler.Salon tabanı tegiz olğanı içün hem art hem ög sıradan yaramay körüne edi.Bu ise kimerde çıqqan tartışmalarğa sebep ola edi. Mesela bir kere ekrandan balaban dalğa kelgende her kes panik olup ve kürsülerni yıqıp qaçmağa başladı.Qadınlar esini coydu,bazıları evlerine morluqlarnen ve qırılğan qaburğaları ile qayttı. Ne yazıq ki 1900 senesi bina eskirgeni içün “Mir” sineması yıqtırıldı
1904 senesi Aqmescit’te “Bayan” sineması açıldı.Adını Vadim Bayan taqma adı ile şiirler yazğan Vladimir Sidorov’dan kelgen bu sinemanıñ 800 kişilik salonunda malümatına köre merkez ısıtma sistemi ve yahşı havalandırma da bar edi.
Faqat Sovet devrinde o “Zvezda revolütsii”(“İnqılap yıldızı”) adını deñiştirip, Qırım Ukrayna’ğa keçkende ise Şevçenko adına sineması olup başladı.
Aqmescit’teki “Spartak” sineması 1909-1910 senesi “Lotos” adı ile açılğan edi.
Qırım’da çıqarılğan ilk tolu vesiqalı film “Oborona Sevastopola” (“Aqyar savunması”) 10-15 daqiqa yerine 100 daqiqa sürgen edi.Muzıkanen birlikte ses, ışıq ve atışlar efektleri qullanğan edi.Bunuñ içün bu filmni köstergende barot qoqusu kettirmek içün binanı havalandıra ediler. 1917 senesi bu filmniñ yönetmeni Hanjonkov öz para ile Yalta’da bir çekim deposunu qurdu. Faqat 1919 yılında o fabrika milletleştirip “Qırmızı Qırım” dep adlandırdı, soñra da Yalta film stüdyosu oldu.
Sovet devrinde Aqmescit’teki “Mir” ve “Şevçenko” sinemalarda ecnebî filmlerini köstergende sesini azaltıp, zaldaki tercüman mikrofonğa o filmni tercüme ete edi.Böyle vaqıtlarda salon rıqma-rıq tolu edi.
Menba:Tatyana Şevçenko Kırım Gazetası
Tercüme : Furkan Sarıkamış
