Prof. Dr. İlber Ortaylı: Yavuz Sultan Selim, Cengiz Han’ın Torunuyla Evlenmiştir
Kanunî Sultan Süleyman Han’ın annesi Ayşe Hafsa Sultan, en çok kabul gören yaygın rivayete göre Kırım Hanı Mengli Giray Han’ın kızıdır. Mengli Giray Han, Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuci Han’ın 40 oğlundan 13’üncüsü Tokay Timur’un 11. kuşaktan torunudur.
Ayşe Hafsa Sultan, 1478 veya 1479 tarihleri arasında dünyaya geldiği tahmin ediliyor. Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in eşi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi ve Valide Sultan.
Ayşe Hafsa Sultan Kanuni Sultan Süleyman 1520’de tahta çıkınca Valide Sultan oldu. Bu sıfat ile anılmış ilk padişah annesidir. 14 yıl Valide Sultan kaldı. Her ne kadar Valide Sultanlık döneminin sonları Kanuni’nin çok etki sahibi eşi Hürrem Sultan’ın zamanına denk gelmişse de Kanuni’nin annesine sık sık danıştığı ve fikirlerine büyük önem verdiği bilinmektedir.
Manisa’da 1522’de tamamlanan bimaristanı ile ünlü külliyesinin yanı sıra, gelirlerini bu külliyeye vakfettiği Urla’da bir mescid yaptırdı. Marmaris’teki Osmanlı kervansarayı da, kitabesi 1545 tarihini taşımakla birlikte, Hafsa Sultan’ın ismi ile anılmaktadır.
19 Mart 1534 yılında oğlunun saltanatı sırasında hayatını kaybetti. İstanbul’daki Yavuz Sultan Selim Camii’ndeki türbeye defnedildi.
Ayşe Hafsa Sultan’ın kökeni hakkında çeşitli kaynaklarda iki değişik görüşler bulunmaktadır. Bunlardan birincisine göre Ayşe Hafsa Sultan’ın Kırım hanı Mengli Giray’ın kızı olduğu öne sürülmüştür. Gerçekten de Yavuz Sultan Selim’in eşlerinden birisinin Mengli Giray’ın kızı, Beyhan ve Şah Sultan’ların annesi olan II. Ayşe Hâtûn olduğu kesin olarak bilinmektedir. fakat ikinci bir görüşe göre Kanuni Sultan Süleyman, Mengli Giray’ın kızı olan II. Ayşe Hâtûn’dan değil de, Yavuz Sultan Selim’in Avrupa kökenli başka bir eşinden dünyaya gelmiştir.
Ayşe Hafsa Sultan, kendisinden yüz yıl kadar önce yaşamış, Aydınoğlu Beyliği’nin son beyi Aydınoğlu İsa Bey’in kızı ve Yıldırım Beyazıd’ın eşi olan Hafsa Hâtûn ile karıştırılmamalıdır. Edirne’nin Havsa kasabası, isminin bu son şeklini Hafsa Hâtûn’un orada yaşamış olmasından dolayı almıştır.
