MANĞUP QALE – QIRIM İLİNİÑ KÖBEGİ

MANĞUP QALE – QIRIM İLİNİÑ KÖBEGİ
Biñinci yıllar devamında ve eki biñinci yıllarnıñ başlarında Qırım yarımadasına bir talay çeşit qabilelerniñ bastırıp kelip yapqan ücümleri, yerli, o zamanlarda qadimiy tarihiy türkiy lehçede qonuşqan ve tarihan şekillengen qırım milletiniñ tınçlığını daima havf astında tutqanlar. Adiy halq başına tüşken bu belâlarnı özüniñ cümert ayatınıñ üstünliginen, öz yurtunı ğayet qayğırğanı, tınçlıqseverliginen yeñe bilgen.
Kelmeşekler qırımlar içine siñgen, olarnıñ turmuş tarzı, urf-adetlerini qabul etip, öz tillerinden bazı sözlerni
qoşaraq qırım tilini zenginleştirüvde faal iştirak etkenler. Böylece yerleşip, qarışıp ketüv neticesinde yañı antropologik sımalar yaratılğan. Qısmen ise evelden kelgenler yañı kelgenlerniñ zıqısı astında yarımadadan çıqıp ketmege mecbur olğanlar. Böyle seçüv ceryanında qırımlar öz milliy hususiyetlerini mükemmelleştirip, öz yurtuna sadıqlığınen tanılğan Qırım halqı, qırım milleti adınen şekillendi. Ücümlerde pişkinleşken, amma artıq cenklerden bıqqan, tınç yaşamağa istegen millet endi durğun bir turmuş keçirmek maqsadınen Babadağ denilgen yükseklikte temel qoyğan. Halq arasından endi öz zenginleri, tuccarları, esnafçıları yetişken.
Babadağnıñ tüzilişi öyle ki er taraftan tim-tik qayalarnen qorçalanğan olıp, şimal taraftaki 4 burun qayalıqlar Manğup yaylâsına çıqmağa imkân bermey. Şu 4 burunlar arasında 3 dere olup, bu derelerde şimdi bile qalımtıları yükselip turğan ğayet keñ taş divarlar mevcut. Qoruv inşaatları vazifesini becergen bu divarlar eramızdan biñlernen yıllar aldın Manğup qalesiniñ qobalarında yaşağan taverleri tarafından qalanğan. Taverler qobalarda yaşav devrinden dağ eteklerine enip, diger qabilelerniñ de kelip olarğa qoşulmasınen artıp bara, Qırım eliniñ qırımları adını taşığan milletni şekillendirip başlaylar. Çoq asırlar belki de biñ yıllardan soñ Manğup qale yañı baştan, yuqarıda qayd etkenim kibi barlıqlı tabaqalar tarafından menimsenile ve mustaqil knâzlıq – Feodoro adınen peyda ola. Bu imaye divarlarnıñ qaldıqlarını tiklep yañıdan yeñilmez qale tikleyler. Qırım yarımadası Batıhandan başlap moğollar ükümranlığı astında Altın Ordunıñ bir vilâyetine çevirile. Qırım hanlığı peyda oluv devirlerinde 1475 senesi Manğup qale knâzlığını qamaçavğa alıp, aylarnen cenk etip ahır-soñu Feodoro ealisi açlıq çeke başlağan soñ teslim
olalar.
Knâzlıqnıñ ealisi türlü qabileler – yunanlar, cenevizler, türkler, qıpçaqlar, ermeniler, qaraylar ve daa bir çoq qırım adını taşığan qabilelerden teşkil olunğandır. Er qabile öz dinini küte. Türk paşası musulmanlıqnı qabul etmekni teklif etkende, çoqları öz isteklerinen musulman olalar. Bundan, yarımadanıñ cenübiy-ğarp qısmınıñ qırım milletine qoşulıp-qarışıp ketken, degen hulâsanı çıqarmaq mümkün.
Manğup qale etrafında şeñ aqqan özençikler, büllür kibi temiz suvlı çoqraqlarnıñ yanında köyler peyda ola. Manğup qale yani qırımcasına Baba Dağ etrafından AyPetr yaylâsı aşasınace, cenüpte Baydarğa qadar dağlar arasında, şimalde Qara tavğa tirelgence sozulğan, Qırımnıñ cenübiy ğarbiy ülkesi sayılğan bu güzel diyarda insanlarnıñ durağı tiklene. Demek, Manğup qalede iptidaiy adamlar qobalarda ayat qurıp başlağan ekenler, onı Qırım eli, Qırım yurtınıñ köbegi, demege aqqımız bar.

Menba : Cafer EMİRALİ YUQARI QARALEZ ve YUQARIQARALEZLİLER

ECDATLAR * HATIRLAVLAR * NESİLLER