KIRIM TATAR HALKININ TİYATRO TARİHİ
Kırım Yarımadasındaki binlerce yıl içinde meydana gelen uzun etnik süreçler, dört yerli Crimean etnik grupların oluşumunu ile tamamlanmıştır.
Bu durumda KırımTatar halkının yeni bir tarihsel Türk-İslam etnik toplulukları yanı sıra yanı sıra, Karaylar (Kırım karayları) kırımçaklar (kyrymchahlar) ve Greko-Tatarların (Urum) Türkçe konuşan etnik ve dinsel topluluklardı.
Edebiyat ve halk müziği, hayat, gelenekler, yemekler, halk kostümleri, halk mimarisi ve diğer detaylar günlük yaşamın yönleri ile kimliği görülen Kırım Tatar geleneksel kültürü Kırım Hanlığının bir parçası olarak oldu. Kırım Tatar halk yerli kültür ulusal gelenekleri ile ilgilenenlerin sanatları devamlı olarak engellenmiştir.
Kendi ana topraklarında insanların kitlesel geri dönüş ve yeniden yerleşim süreci, kendi kültürel mirasın canlandırılması, modern dünyada Kırım Tatarlarının kendi kendini tanımlama sorunu ile ilişkiler kişiler için özel bir önem taşımaktadır.
Vatan Kırım’da tiyatro çok eskilere zamanlarda yapılan bir sanat dalıdır. Antik Heresones kentinde yapılan arkeolojik kazılarda 2500 senesi öncesi tiyatro olduğuna dair bilgilere rastlanmıştır. Kırım’da çok eskilere dayanan bu sanat ve tiyatro, Giray Han hanedanlığının, (Kırım Tatarcası Geraylar) İ.Hacı Giray tarafından (15-18) yüzyılda kurulmasından sonra da ilgi gördü… Kırım Giray, Şahin Giray bizzat tiyatro ile ilgilendiler….
Şahin Giray’ın ise şiirlerini okunmuş ve gündemden düşmemiştir…
Belli ki gelişmesi eski tarihlere ve zamanlara bağlıdır. Büyük SNG. Bölgesindeki en eski tiyatro ” Hersoneste” M.Ö. üçüncü asırda kurulduğu sanılmaktadır. Onun bilgileri ve fragmanları bu güne kadar ” Hersoneste” saklı olduğu sanılmaktadır… Burada bulunan Antik tiyatro 3200 kişilik seyirci alıyordu..
Oyunu izlemeye gelen oyun izleyicinin algısı ile tiyatro çeşitli türlerini içerir. Dram, tiyatro, opera, bale, kukla tiyatrosu, pandomin farklı sanatların bir sentezidir. Edebiyat, müzik, dans, şarkı, tiyatro festivalleri, güzel sanatlar. Ve diğerleri gib, . Oyuncular ve yönetmen ( iletken, koreograf) ek olarak oyunun oluşturulması ile modern tiyatro, toplumun gelişmesinde ve kültür durumu ile ayrılmaz bir parçası oldu.. Sosyal gelişim özellikleri, eğilimleri tiyatro yaygınlığı ve tiyatro, ortaçağ tüm dönemlerde ülkelerin manevi hayatında rolü ile bağlantılı olmuştu
Kırım’da tiyatro geleceğin en önemli sosyal işlevlerinden biri olarak tanındı. Bize emperyalist güç olarak Roma dönemi sloganını hatırlatır ve sirklerde (lat Panem et circenses.) Ve herhangi bir eğlence gibi, ticari eğlence tiyatrosu da ideolojik ve iktidar yapılarına cazip iyi kar getirmek için yapılıyordu. Antik Yunan tiyatrosu, bir devlet gücü gibiydi. Roma İmparatorluğu döneminde ise yazarlar, sanatçı ve tiyatro sanatının sosyal önemli ölçüde azaldı.
Doç.Dr. Svelana Sevil Kerimova
