Kırım Tatar Halk Oyunu Tım Tım Uzmanı ‘Cemile Osman’
Kırım Tatar halk oyunları koreografı, Kırım Özerk Cumhuriyeti devlet sanatçı Cemile Osman 7 Eylül /resmi olarak 25 Ekim 1957’de Özbekistan’nın başkenti Taşkent’e bağlı Ortasaray köyünde doğdu Babası. 1925 doğumlu Ziya Osman Bahçesaray’lı, annesi 1931 doğumlu Ediye Asan Avcıköy’lüdür. Stalin’in emri ile 18 Mayıs 1944”’te yapılan sürgünde ailesi Özbekistan’ın başkenti Taşkent’in yakınlarında bulunan Ortasaray köyüne gönderildi. Burada Osmanovlar Ailesi’nin sırasıyla Zekiye, Cemile ve Elmas adlı üç kızı dünyaya geldi. Ortasaray sürgünden evvel mahkûmların yaşadığı ve Sovhoz’larda çalıştırıldığı bir köy idi. Sürgünde Kırım Tatarları ve az sayıda Alman ailesi bu köye yerleştirildi. Bu köy’den çıkmak yasaktı . Ziya Osman’ın akrabaları başka yerlere gönderilmişti. Annesinini Semerkand’ın bir köyünde olduğunu öğrendi. Oraya gitmek istedi fakat yakalanarak 15 gün hapis yattı.
Cemile Osman babaannesini hiç göremedi. Böyle bir dünya içinde yanlarında olan anneannesi ve dedesi ona Kırım’ı anlattı ve sevdirdi. Ziya Osman Sovhoz’da çalışmak zorunda iken bunun dışında bir iş yapması yasaktı. Buna rağmen kendisi akordeon, kemane, dare, mandolin, balalayka gibi çalgı aletlerini çalmak, şarkı söylemek, resim yapmak gibi sanatlarla uğraşmayı çok severdi. Eşi Ediye de halk oyunlarını oynamaktan hoşlanırdı. Böyle bir ailede yetişen Cemile, küçüklükten dans hareketleri yapmaya başladı. Köyde onun adını “balerina” koydular. Cemile Osman dördüncü sınıfa giderken televizyonda Devlet Koreografi Okulu’nun sınavları duyurusu yapıldıktan sonra annesi onu sınavlar için Taşkent’e götürdü Osman bale bölümünü kazandı ve 8 sene boyunca bale ve halk oyunları eğitimi aldı. Bu süre boyunca ailesinden ayrı kalıp ancak haftada bir Taşkent’ten Ortasaray’a gidip gelirdi. Cemile dans etmeyi çok sevdi. Bir gün hocası öğrencileri toplar ve bale okulunda okumasaydınız ne okurdunuz sorusunu sordu. Kimisi doktor, kimisi model olacağını söylüyordu. Sıra kendisine gelince, bale olmasa başka bir şey yapmayacağını söyledi. Anneannesi ise ona, “Bale sana ne gerek, hiç güzel değil, başka bir sanatın olsun.” Diyordu . Aldığı bale eğitiminin yanında müzik dersleri, Özbek ve dünya halk oyunları, Hint, Kafkas, Moldova ve tarihi halk oyunları dersleri aldı. Hocaları arasında Türkiye’de de tanınmış Korkmaz Sagatov,/ Gülnara Mavayeva,/ Tamara Kaskova,/ Timur Tikoyev bulunuyordu. Cemile Osman son sınıfta okurken kariyerini Özbekistan’ın dünyaca ünlü devlet halk ansambli (Bahor)’da sürdürme teklifi geldi. Ayrıca Semerkand Tiyatro, Opera ve Balesinden iş teklifi aldı .O zamanlar kendisi daha ülkede bir Kırım Tatar ansamblinin varlığından haberdar değildir. Resmi adı Tatar Halk Oyunları ve Müzik Ansambli – Kaytarma olan topluluğun başkanı Fevzi Bilâl kendisini sürgündeki ilk ve tek halk oyunları topluluğuna katılması için ikna etmeye çalışır. Aile içinde bu konuyu konuşulur ve Cemile Kırım Tatar halk oyunlarını oynamaya karar verir.
Svetlana Sevil Kerimova
1976 “ senesinde Kaytarma’ya geldiğinde” Cemile Osman” Kırım Tatarlarının müziğini, oyunlarını, kıyafetlerini merakla karşıladı.” Oyunun inceliklerini” Kaytarma’ daki ilk hocası Akim Cemil ve “kareograf Remziye Bakkal’dan öğrendi. Sahneyi halk oyuncusu Selime Çelebi, ses sanatçısı Sabriye Recep ve sunucu Ablemit Umer gibi halk arasında ünlü olan kişilerle paylaştı. Kaytarma” Ansambli bu yıllarda altı çift oyuncudan oluşuyordu. Cemile Osman, dans okulundan beraber geldikleri ve sonradan devlet sanatçısı olacak olan Münir Ablay ile Kaytarma’ nın baş dansçıları oldular. Kaytarma, sürgün şartları nedeniyle sadece Özbekistan sınırları içinde gösteri yaplılıyordu. İzin verildiğinde ancak birkaç senede bir Kırgızistan ve Kazakistan turnesi yapılabiliyordu. Bu gösterilerde Cemile Osman halkını tanıma olanağına sahip oldu. Sahne perdesinin arkasında salondakileri izlerdi. Yaşlıların şarkı söylenirken ağladığını ve aynı duyguları onlarla beraber yaşardı.
1983 senesinde bir vatandaşın Moskova’daki televizyon programına yazdığı mektupta kirimtatar oyunlarını Özbekistan’daki Cemile Osman’ın oyunun görmek istiyoruz.” der ve Sovyet devrinde inanılmayacak bir şey gerçekleşir, Cemile Osman’ı özel olarak Moskova’ya davet edilir. Tüm Tım Tım oyununun ustası “Cemile”’yi seyreder. Cemile Osman, devlet sanatçısı ve Kırım Tatar keman ustası Dilaver Bekir ile evlendikten sonra oğlu Osman 1981 ve kendisi gibi dansçı olan kızı Arzı 1984 doğdu.
Cemile, Kaytarma kariyerinde 15. Yılını tamamladıktan sonra 1991’de Kırım’a geri döndü. Eşi Dilaver Bekir ve Ukrayna ve Tataristan Devlet Sanatçısı Server Kakura Kırım Ansambli’ni kurduktan sonra Cemile Osman oyunculuğunu burada sürdürmeye devam etti. Topluluk birçok ülkede gösteri yaptı .Cemile Osman 20 sene çalıştıktan sonra ben artık bir şeyler biliyorum ve halk oyunlarımızı gençlere de öğretebilirim deyip 1995 senesinde kendi ekibini kurdu. Ekip ‘in ilk adı Sevinç oldu. Bu adı başka bir ekip de kullanmaya başlayınca, ekibin adını değiştirip Cemile adını ver di. Cemile Osman halk oyunlarındaki bilgi ve tecrübesini yalnız Kırım’daki değil Romanya ve Türkiye’deki gençlerle paylaştı. Bu ülkelerdeki okullarda ve Kırım derneklerinde dersler verdi. Cemile Osman, gençlerin neden halk oyunları derslerine neden katılmadıkları, uzaklığı ve yeteneği bahane etmelerine:
Buradaki gençlere anneleri, babaları, dedeleri, akrabaları onlara Kırım’ı daha iyi anlatmamışlar, farkında olmadıkları için gençler suçlu değiller. Eğer iyi anlatılsaydı onlarda da oynamaya gelirlerdi, ben Kırım Tatar Türk’üyüm neden derneğe gitmiyorum, neden dernekte öğretilenlere katılmıyorum diye düşünürlerdi. Pek çok şey de öğrenirlerdi. Ben Kırım Tatar oyunlarını oynadığım için, Kırım Tatarları içinde yaşadığım için kendimi daha çok Kırım Tatar hissediyorum. Onun için kim Kırım Tatar halk müziği, oyunları, resimleri, sanatı için çalışırsa, ondan çok memnun oluyorum çünkü onlar bizim kültürümüzü yaşatıyorlar, çocukları yetiştiriyorlar, dünyaya öğretiyorlar. ”diye gençlerimize içindeki “Kırım ( uçan su )gibi dolu dolu anlatmaya çalıştı.”Kırım”da böyle çok daha değerli halk oyuncularımız ve yırcılarımız bulunmaktadır.
Doç Dr. Svetlana Sevil Kerimova
