EZAN SESİNİÑ ALTINDA…

EZAN SESİNİÑ ALTINDA…               

              Tañ vaqtı uyanğan Asiye bitay adetteki kibi, abdest alıp, keçmişleriniñ ruhuna yasin oquğan soñ, Quranını qapatıp, rafqa yerleştirdi. Qonaçığınıñ üstüni tatlı ve şekerlernen donattı. Ayaqlarını toplap, setniñ üzerinde biraz tüşüncege dalğan alında oturdı.

Soñra atılıp turıp,qartanasından tüs qalğan  baqır cezvesini ateşke qoydı.Suv qaynağan arada eki qave qaşıq qaveni cezvege daldırdı.Qaveniñ telbesi cezveniñ çetlerine yeteyim degende, onı avağa yükseltti. Bir daa ateşke yaqınlaştırdı. Eki defa böyle areket etti.  Qave pişken soñ, filcanını qoluna aldı ve pencereden tışarı köz taşladı. Etrafta mubarek saba üküm süre başlamaqta edi. Avası azçıq bulutlı olğanına baqmadan, kök temiz açıq mavı tüske dönmekte.

 

Qavesini içken arada,tuvğan köyünde soñki saba  ezan sesinen bağlı vaqialarnı hatırladı. O, çevredeki manzaranı seyir etip, qavesini yutum- yutum içti. Fikirleri ise tünevin balalıq devrinde yaqın arqadaşı -Lâtifenen  olıp keçken körüşüvi üzerinde dolana berdi.

– Hoş keldiñ, Lâtife! Kir, arqadaşım, soñki körüşüvimizden yıllar ötti. Ah, Lâtifeçigim, kir, kir raatlanıp otur. Men cezveni qoyayım, yaşlığımızdaki kibi, beraber oturıp, qave içermiz.

Asiye asret olğan arqadaşını odağa davet etip, kresloğa oturttı. Onıñ evi küçücik  olsa da, içerisi  evelsi kibi, milliy üslüpte donatılğan, insannı raat ve hoşnut is etmege davet ete edi. Odanıñ ortasında da, ta aqayı öz qolunen yasağan, küçük qonaçıq turmaqta, onıñ üzerinde yaşlığında nağışlağan yavluğı, dülber filcanlar, musafir bekler kibi, turmaqta edi.

Ah, Asiyeçigim, o facialı sabadan soñ, seni bir ömür aradım inanmazsıñ…Lâtife qartanay başını sallap, köz yaşlarına boğulddı. Bir anda balalığını, yaşlığını, başından keçirgen bütün facilarnı  hatırladı. Bizni de, bütün halqımız kibi, o sabası Vatanımızdan sürgün ettiler… amma Allahqa şükürler olsun, menim ve qorantamnıñ taqdiri o qadar facialı olmadı. O zalım künlerde sağ qaldıq. Amma eşitkendirsiñ, Esma qartanay, Emne apteniñ kiçik oğlu Bilâl, qomşuñ Emrali ağanı, o sabası ğayıp ettik. Daa nice köydeşlerimiz o canavarlarnıñ zulumına oğrap, can berdiler. Ne aytayım, beterniñ beteri bar degenleri doğru. Bu künlerni kördik ya, Vatanımızğa qayttıq. Ya, seni de sağ-selâmet körgenime de, Allahqa  şükürler etem. Lâtife qartanay az bir qorantalar kibi sürgünlik vaqtında yaqınlarını ğayıp etmedi, ömüri de tüz ve raat edi.

 -Buyur, qaveñ suvumasın. Asiye bitay aynı şu qonaçıqtaki  filcanlardaki qaveni saqıtlıqnen uzattı,çünki elleri eyecandan titremekte edi, soñ özü kibi qartayğan dostunıñ qarşısına oturıp, tolu bir nefes çekti ve masum alınen subetini devam etti.

–  Endi biri-birimizni tapqan soñ, inşalla bir  daa coymazmız.   Ah Lâtife,  Lâtife. Bir ömür, uzun bir ayat közümizniñ aldından keçip ketti de, farqına barmadıq…

Saba erte uyanğan edik, ne içündir , köpeklerniñ avlamaları, yuqu bermey ediler. Albuki, olar er şeyni evelden duyğan ekenler. Eki közüm anaçığımnıñ telâşı da bu sebepten olsa kerek. Saat beşte silâlı eki sovet askeri kelip qapumıznı taqırdattı ve sürgün etilgenimizni sert bir tarzda haber etti. Biz ise       o künleri daa yüregimizde ğalebeniñ kuvançınen yaşap, cenkten soñ raat, temiz bir ayat qurmağa ümüt ete edik.

Olacaqqa çare yoq, ne yapsın ğarip babam bizni on bir balanı toplap, anamnen beraber evden çıqıp, qalğan köydeşlerimiznen beraber,  askerlerniñ küfürleri ve közetimi altında Taraqtaşnıñ merkeziy meydanına yol aldıq.Çaresiz insanlar, közlerinde qorqu tolu qartiyler, balalar ve qartlar.Erkekler yoq edi, çünki olar bütün Sovet halqınen beraber Vatan içün can berdiler, soñ ise olarnıñ ana-babalarını, balalarını, apaylarını “satqın” dep sürgün ettiler.

         Aqılımda, bizni büyük maşinalarğa oturtıp, Kefege alıp keteler. Men on eki yaşımda edim. Yanımızğa iç bir şey almadıq. Ne urbam, ne şahsiy şeylerim, onı da ne aytam ya, o ne demek, bir yutum suv, bir parça-kesek ötmegimiz bile yoq edi. Bizni demirölğa ketirip, mal vagonlarına ayvanlarnı aydağandayın, üyteklep soqtılar. Halqımıznıñ yarısını Özbekstanğa, başqalarını Uralğa alıp kettiler. İşte, o vaqıt, künler ve geceler bitmez oldı. Qaç kün ketkenimizni hatırlap olamayım. O vagonnıñ içinde pislikten hastalanğan canlar, mecalsız, o doğmuş, sevimli topraqlarından, tarlalarından, evlerinden ayrılğan qartlar,  mına-mına öksüz qalğan, ökür-ökür ağlağan balaçıqlar, sabiyler közüm ögünde. Ne ise de, soñunda Görkiyge dağnıñ içine kelip tüştik. Baraqlarğa yerleştik, açlıqnıñ ve horluqnıñ acımasız qolu bizge de kelip yetti. Babam, Allahnıñ rahmetinde olsun, büyük tatam Alime-Şerfenen, o da yaqında bizlerge ömür, dağğa terek kesip yıqmağa bara ediler. O zamanda açlıq, fuqarelik üküm sürdi. Vilâyetniñ bazı yerlerinde yaşağan adamlarğa, evleriñizden çıqmañız, soqaqlarda kezmeñiz, bir közlü, insan aşağan adamlar kelecek dep qorquzğanlar, onıñ içün yerli sakinler tarafından da yahşı muamele körmedik. Hatırlayım, tarlalarda sebze cıyılğan soñ, yerniñ tübünde qalğan çürük qartoplarnı çıqarıp,  pite yapıp, aşay edik.

 

 

Men ve oğlan qardaşım Mussa dağlardan yemiş cıyıp, sepetlerge qoyıp, avası yağmur ya da çamur demeyip, odun tolu barjalarnıñ  töpesinde Volgadan keçip, Pravdinskiy şeerine barıp, cıyğan yemişlerimizni sata edik. Bazı allarda provodnikler sepetlerimizni alıp taşlay ediler. O vaqıt aç qala edik. Kene öyle bir künü yemiş cıyıp, yolğa çıqtıq, avası bulutlı, barjalardaki odunlarnı eki çetke üyteklep, aralarına saqlandıq. Yağmur yağıp başladı, üstümiz-başımız sılandı,  etrafnı qaranlıq sardı, keç oldı biz  kiçik evçikte ateş yaqıp qızınğan qartiyge sığındıq. Urbalarımıznı qurutıp, ertesi künü yemişlerimizni sattıq ve evge qayttıq. Ondan soñ hastalanıp ne qadar vaqıt yattıq, ömürimiz bar eken, yaşağanıq.

Yıllar biri-biri artından keçti, ellinci senesi Özbekstannıñ Buhara şeerine köçtik. Anda tikiş fabrikasında beş yıl motoristka olıp çalıştım. Elli beş senesi Andijan vilâyetiniñ Marhamat şeerine köçtik.

Evlilik çagıma kelgen soñ, Bulaqbaş bölgesiniñ Nayman köyünde yaşağan aqayım Fevziy meni körip begendi ve biz nişanlandıq. Evlendik. Eki evlâdımız: Remziye ve Elvira qızlarımız oldı. Şu senesi Andijanda ev satın alıp, köçken soñ, üçünci evlâdıma yüklü qaldım. İşte o künler menim eñ quvançlı künlerim edi. Niayet bala-çağa edindim, sevgen aqayım, kendi evimiz bar edi. Aqayım bu oğlan doğacaq dep, suv alıp kele, odun yara, doğacaq balanı pek aybetley. “Menim oğlum olacaq, ösip, institutnı bitirecek!”-dep quvana. O, tula zavodında çalışa edi. İşten kelgen soñ, meni ve qızlarımıznı tsirkke, raatlıq bağçasına alıp bara edi. Meni pek seve ve menen ğururlana edi. Aramızda olğan sevgi ve balalarımız ömürimizniñ tek quvançı edi. Men ale daa onıñ sevgisinen yaşay ve onı bir saniyege bile unutmayım. Amma bu quvanç çoqqa sürmedi. Asiye bitay anteriniñ cebinden yavluğını çıqarıp, köz yaşlarını sürtti. Onıñ yüregi, sanki bir ömür içinde körgen bütün horluqlarnı, facialarnı, sürgünlikni ve eñ yaqın insannnıñ ğayıbını is etmekte edi.

  Aysa, canım, aqayıñ genç yaşında bu dünyadan közlerini yumdı?

             Ebet, Lâtifeçigim, öyle… Asiye aqayınen beraber çekilgen, divarda asılı fotoresimge bir nazar taşladı ve ikâyesini devam etti.       

– Künlerden bir kün, o  işine kete. Özüni yaramay is ete. Dostu barıp, acele yardımnı çağırta, olar onı hastahanege alıp ketmege isteyler. Amma ne çare, aytalar ya, baş yazısın köz körer dep, Fevziy razı olmay. Ekimler oña ukol yapıp, evge yollaylar…

Ertesi künü sabası kene  yaramadı. Men, qomşuğa acele yardımğa telefon etmege kettim. Evge çapıp kelsem, endi başını tübge egip, yata, eki közüm. Başını elllerimnen sarğan alda qaldım. Yüregim yana, köz yaşlarım aqa, özümni tutalmayım bu fani dünyada qızlarım ve qursağımdaki sabiyimnen öksüz qaldıq.

Vay Asiye, Asiye ömüriñde nelerni körmediñ dese? E-e-e, üçünci balañnı nasıl taptıñ, ğaribim?

Lâtife qartanay qavesini içip, arqadaşını diñley. Amma arqadaşını o qadar vaqıttan soñ körgeninemi quvansınmı, ya da Asiyeniñ öyle accı taqdirine yansınmı bunı iç de añlap olamay.

–Beş künden soñ oğlum Abibulla dünyağa keldi. Lohsahanedeki ekimler:Balalarıñız barmı? -dep soradılar.

          Eki qızım bar, – dep cevaplandım men.

          Öyle olsa, aqayıñızdan müjde, oğluñız oldı,- dediler.

          Bu balanıñ babası beş kün ögüne vefat etti, maña episi bir, oğlanmı, qızmı, onıñ babası artıq yoq, bu künlerni köralmadı.- dep közyaşlarıma boğuldım.

O künden soñ, hastahanede ne bir şey aşadım, ne de yuqladım, ölümni arzulay edim. Amma ekimler ilâclarnen, meni balalarım içün, yaşamağa mecbur ettiler. İşte, böyle ömürim keçti, tek balalarım içün yaşadım. Olarnı oqutıp, ayaqqa tursattım, babalarınıñ yoqluğını is ettirmemege tırıştım. Elbette, ağa-qardaşlarım sağ olsunlar, olarnıñ çoq yardımını kördim.- dep toqtaldı Asiye bitay.

Qartiyler  sükünet içinde tüşüncelerge daldılar. Nazik, dülber betli qırımtatar bitayçıqlarnıñ yüzlerini ğam ve keder sarmaqta edi. Asiye dalğınlıq içinde, Lâtife ise Asiyeniñ keyfini biraz kötermek içün, mevzunı deñiştirdi.

Olğan şey olğan, ne yapmalı? Bularnıñ episi keçmişte qaldı. Artıq keleceknen yaşamaq kerek. Balalarıñ,torunlarıñ bar olarnıñ bahtına quvanmaq kerek. Ağa-qardaşlarıñ yanıñdadır, körüşesiñdir, buña quvanmaq kerek.Episi sağ-selâmetmi?

 Ebet, Üriye, Nuriye, Mussa, Şerfe, Abduraman sağlar, olar da Sudaqta yaşaylar. Ava-Şerfe, Alme-Şerfe, Bekir, Halil bu dünyadan közlerini yumdılar. Smail ise Romaniyada yaşamaqta.

                 Ah, ayat,ayat… İç olmağanda, biz bahtlımız, Allahnıñ emrinen bu yaşqa da yettim. Ölsem, şu doğğan evimniñ yanındaki mezarlıqta defn olunırım. Anda meni Emil torunçığım da bekley, rahmet olsun canına. Anaçığım, babam ise anda yaban yerlerde qaldılar. Olarnıñ qabirlerini ziyaret etip olamayım bile.

 

 

– Aytma öyle olur-olmaz şeyler, Asiye, ağızıñdan yel alsın.Sen öyle şeyler aytma. Yaşlığımıznı hatırla, aqlıñdamı yaz vaqtı balalığımızda epimiz maalleniñ balaları toplanıp, Sudaqqa yayan deñizge yuvunmağa bara edik. Aqlıñdamı Seit-Osman az qalsın bir keresinde boğulmaqta edi. Bekir ağañ onı suvdan çıqarğan edi. Oyunlarımız aqlıñdamı? “Beş taş” oynay edik. “Yüzük oyunı”:

“Qoydım qoç,

  Qoyarım qoç,

  Qoydım saña,

 Al da qaç…”

Asiye bitay qavesini içken arada,tuvğan köyünde soñki saba  ezan sesinen bağlı vaqialarnı, balalıqta beraber ösken dostu Lâtifenen olğan körüşüvini hatırlap, çevredeki manzaranı seyir etti. Bu fani dünyada keçirgen ömüriniñ accısı ve tatlısını yutum-yutum içken qavesi altında bir kez daa hatırlap aldı. Etrafnı diqqatnen közetkende, oña o künlerden  iç bir şey deñişmegen kibi duyuldı. Bu duyğu közleriniñ ögünde aqiqiy manzaranı canlandırdı.  Yüzümlikler,  Taraqtaşnıñ Baqa-taş qayası, yañıdan qurulğan minare ipranğan yüreginde qayta-qayta tuvğan isler uyanttılar. Bu isler ezan sesiniñ altında onı  fani dünyanıñ maceralı keçmişine ve iç bir an aqılından silinmegen  balalığına aqırın-aqırın daldırmağa davet etmekte edi.

Uriye KADİROVA