Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı Alihan Töre’nin vefatının 47. yılı
Esarete ve bilgisizliğe savaş açan Alihan Töre’nin vefâtının ardından 47 yıl geçti.
Rusların Batı, Çinlilerin Doğu Türkistan’da var olma ve her ikisini Türkistan’dan atma mücadelesi verdi.
Müslümanların, fikrî ve askerî yönden asimile çabalarının altında olduğu dönemde, o Türkistan özgürlük mücadelesinde askerden, vaize, doktordan âlime pek çok önemli rol üstlendi.
12 Kasım 1944’te kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu.
Ali Han Töre, Özbekistan asıllı bir ailenin oğlu olarak 21 Mart 1885’te, Türkistan’daki Yedisu eyaletinin Tokmak şehrinde doğdu. Memleketinin hemen yakınında bulunan tarihî Balasagun bölgesine nispetle “Sagûnî” unvanını aldı. Türkistan Milli Azadlık Hareketleri’nin liderlerinden biri olan Saguni, hayatını Rus ve Çin Emperyalizmi’ne karşı mücadeleyle geçirmiş ve davasında kısa bir müddet de olsa, büyük başarı göstermiş, yakın tarihimizin en az bilinen şahsiyetlerindendir.
TÜRKİSTANLI GENÇLERİN OSMANLI İLE SAVAŞMASINA KARŞI ÇIKTI
Ali Han Töre, 1916’da Çarlık yönetimine karşı düzenlenen halk ayaklanmasına katıldı.Birinci Dünya Savaşı’nda Türkistanlı gençlerin Osmanlılara karşı savaşmak üzere Rus ordusuna alınmasına tepki gösteren ve aleyhte fetva yayımlayan Ali Han Töre, 1917’de Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle birlikte defalarca hapse atıldı, sürgüne gönderildi. İlmî yönünün yanı sıra stratejist bir asker olan Töre, aynı zamanda maharetli bir tabipti.
VATANINDA VEFAT ETTİ
Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin ilk devlet başkanı olarak göreve geldikten sonra, Sovyetler’in direkt baskısıyla karşı karşıya kaldı. Nihayet, 13 Haziran 1946’da, bir görüşme için davet edildiği Gulca’daki Sovyet Konsolosluğu binasından gizlice kaçırılarak, Özbekistan’a götürüldü. Ali Han Töre, 28 Şubat 1976’daki vefatına kadar, Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te tecrit edilmiş bir şekilde ve sürgünde yaşadı. Ali Han Töre, Taşkent’teki Şeyh Zeyneddin Kabristanı’nda yatıyor.
