Bağçasaray
Bağçasaray ( cenüp-ğarbiy Qırımda tarihiy bir şeerdir, Qırım Hanlığınıñ sabıq paytahtı, Bağçasaray rayonınıñ merkezi.
Qırımnıñ İçeri dağ sıralarınıñ capında, Çürük Suvözeniniñ yılğasında buluna. Qırımnıñ paytahtı olğan Aqmescit ve Bağçasaray arasındaki mesafe 38 km.
Bugünki Bağçasaray toprağında evel-ezelden bir qaç meskün yer bar edi. XVI asırnıñ birinci yarımında şeer meydanğa kelgen vaqıtta üç esas meskün yer bar edi: Qırq Yer qalesi (şimdiki Çufut Qale), Salaçıq ve Eski Yurtköyleri. Salaçıqta ve Qırq Yerde Altın Ordu zamanlarından berli memuriy merkezler bar edi. XV ile XVI asırlarnıñ sıñırında I Meñli Geray Salaçıqtan iri paytaht yaptırmaq niyetinen anda qurucılıq başlattı. 1532 senesineceSalaçıq Qırım Hanlığınıñ paytahtı edi. İşbu senede Meñli Geraynıñ oğlu I Sahib Geray Salaçıqtan 2 km uzaqlıqta yañı han rezidentsiyasınıñ temelini qoydurıp onı Bağçasaray dep adlandırdı. Soñ yañı han rezidentsiyasınıñ etrafında şeer meydanğa keldi.
XVII asırnıñ ortalarında Bağçasarayda 2000 ev bar edi. Olardan üçte biri yunanlarnıñki edi. 1736 senesi Kristof Minih yolbaşçılığı altında Rusiye ordusı şeerni bütünley yaqtı. Bugüngece saqlanılıp qalğan han saraynıñ yapıları 1740-1750 seneleri şeerniñ ğayrıdan tiklenüvi ketişatında quruldı. 1794 senesi Bağçasarayda 5 degirmen, furunlar, sepici, demirci, ayaqqap, tüfek ustahaneleri, bayağı ticaret evleri ve tükânlar, 17 kervan-saray bar edi.
XIX asırda ve XX asırnıñ başında şeer qırımtatarlarnıñ medeniy ve içtimaiy yaşayışlarınıñ merkezi edi. 1944 senesi mayıs 18 künündeki qırımtatar halqınıñ sürgünligine qadar Bağçasaray ealiniñ çoqluğını qırımtatarlar teşkil etken 3 şeerlerden biri (Qarasuvbazar ve Aluştanen beraber) edi.
MEMBA :QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Багъчасарай ( дженюп-гъарбий Къырымда тарихий бир шеэрдир, Къырым Ханлыгъынынъ сабыкъ пайтахты, Багъчасарай районынынъ меркези.
Къырымнынъ Ичери дагъ сыраларынынъ джапында, Чюрюк Сувёзенининъ йылгъасында булуна. Къырымнынъ пайтахты олгъан Акъмесджит ве Багъчасарай арасындаки месафе 38 км.
Бугуньки Багъчасарай топрагъында эвель-эзельден бир къач мескюн ер бар эди. XVI асырнынъ биринджи ярымында шеэр мейдангъа кельген вакъытта учь эсас мескюн ер бар эди: Къыркъ Ер къалеси (шимдики Чуфут Къале), Салачыкъ ве Эски Юрткойлери. Салачыкъта ве Къыркъ Ерде Алтын Орду заманларындан берли мемурий меркезлер бар эди. XV иле XVI асырларнынъ сынъырында I Менъли Герай Салачыкътан ири пайтахт яптырмакъ ниетинен анда къуруджылыкъ башлатты. 1532 сенесинеджеСалачыкъ Къырым Ханлыгъынынъ пайтахты эди. Ишбу сенеде Менъли Герайнынъ огълу I Сахиб Герай Салачыкътан 2 км узакълыкъта янъы хан резиденциясынынъ темелини къойдурып оны Багъчасарай деп адландырды. Сонъ янъы хан резиденциясынынъ этрафында шеэр мейдангъа кельди.
XVII асырнынъ орталарында Багъчасарайда 2000 эв бар эди. Олардан учьте бири юнанларнынъки эди. 1736 сенеси Кристоф Миних ёлбашчылыгъы алтында Русие ордусы шеэрни бутюнлей якъты. Бугуньгедже сакъланылып къалгъан хан сарайнынъ япылары 1740-1750 сенелери шеэрнинъ гъайрыдан тикленюви кетишатында къурулды. 1794 сенеси Багъчасарайда 5 дегирмен, фурунлар, сепиджи, демирджи, аякъкъап, тюфек устаханелери, баягъы тиджарет эвлери ве тюкянлар, 17 керван-сарай бар эди.
XIX асырда ве XX асырнынъ башында шеэр къырымтатарларнынъ медений ве ичтимаий яшайышларынынъ меркези эди. 1944 сенеси майыс 18 кунюндеки къырымтатар халкъынынъ сюргюнлигине къадар Багъчасарай эалининъ чокълугъыны къырымтатарлар тешкиль эткен 3 шеэрлерден бири (Къарасувбазар ве Алуштанен берабер) эди.
