AYŞE KATANIÑ TILSIMLI ALEMİ – GÖÑÜL ESERİ
GÖÑÜL ESERİ
Taraqtaş… Eh, eski baba-dedelerimizniñ mekânı Taraqtaş… Sende nice sırlar saqlı… Seniñ er bir maaleñden, er bir bunarıñ başından nice taqdirler kelip keçti…
Tañ maali, odanıñ kiçik yarı açıq turğan penceresinden içerige uzaqtan esip kelgen serin temiz ava dalmaqta. İnsanğa tendüristlik bağışlağan bu avanen beraber, odağa qulaqnı ohşağan muqaddes ezan sesi de aşıqmay yavaş-yavaş siñe.
Odanıñ ortasında namazlıq üstünde Ayşe kata otura. Ellerini cayğan alda duva etmekte. Onıñ bürüşken, amma kene de episi bir nazik ve dülber dudaqları Cenabı-Haqqa bir şeyler yalvarıp fısıldamaqta… Qart qadın ellerinen yüzüni ohşap, terenden köküs keçirdi. Onıñ er künü böyle başlana. O qaç yıllardır er saba namazğa turıp, duvasını oqumaqnı adet etken.
Aşıqmay turıp o eviniñ basamaqlarından aşağı tüşti. Azbarı keñ, meyva tereklerinen tolu. Evden ayırı azbarınıñ çetinde yerleşken bir odalı evçiginde onıñ bam-başqa, öz dünyası bar. O er sabası anda aşıqa. Seksen yedi yaşına yetkenine baqmadan, o daim bu öz dünyasına dalıp, yañı göñül eserlerini yarata.
Qadın evçikniñ kilitini çevirip, qapusını açtı. İçinde iç artqaç bir şey olmağan odada boydan-bayğa kilimler töşeli. O, olarnı öz qollarınen toqudı. Odanıñ ortasında ise, onıñ yoldaşı, sırdaşı, ğoñül ferağı olğan tezyası turmaqta. Ayşe kata yaşlıqtan berli anası ögretken usulnen kilimler toqumaqta. Bu tezya anasınıñ vefatından soñ, ondan qalğan yekâne tüs oldı. Şu tezya anasınıñ asıl tezyası olmağanına baqmadan, onı özü aqılında qalğan konstruktsiya boyunca sımarlap, anasında olğanınıñ tıpqısını yaptırdı.
Ayşe kata sırdaşı başına oturdı. Ayaqlarını tezyanıñ mahsus ayaçıqlarına tiredi. Öbirisi kün başlağan kilimini toqumağa devam etti. Onı toqur eken, aqılında çeşit oylar aylana berdi.
İnsan acayip bir mahlüqtır. Taqdirniñ oña azırlağan bütün zorluqlarından keçe, bütün qıyınlıqlarına çıday. Adam balasınıñ ömüri, renkli bir kilimge beñzey eken, dep tüşündi o. Ömürimiz de kilimler toqulğanı kibi, çeşit renkli künlernen
toqulğan. Er bir insannıñ ömür yolu çeşit tüs nağmelerinen toqulğan. Em quvançlı, em accı, em bahtlı…
Milletimiz ne qadar zorbalıqlar körse de, episi bir bu kilimler kibi ayaq astı olmasına baqmayıp, qıbrıs kilimlerine beñzer, ep öz çeşit renklerinen, boyalarınen parıldap turmaqta. Vatanımıznı qayta-qayta öz dülberligi, ünerinen yaraştırmaqta.
Tezyanıñ çekilgen yipleri arasından qara yipni keçirip, bir küçli, quvetli darbe ura. Yip aman barıp kilimniñ toqulğan qısımına barıp yapışa. O endi anda qaviy yapışıp sinmekte. O da bu eserni teşkil etken bir parça olmaqta. Tıpqı bizim ömürimizde körgenimiz qara, accı künler kibi. Em bu eserlerni toquğan tezyağa ohşağan alda, bizim baş yazımızınıñ tüslerini de, Allahu-Taalâ saylap-saylap, bir-bir toqup yazmaqta…
Ah, Ayşe kata, ah… Bu teren manalı fikirlerini, bu oşatuvlarını tek o bir de Allah bilecek. Başından keçirgen o ağır künlerini tek özü bilecek. Bütün hatırlavlarını, bütün ömürini ondan ğayrı kimse bilmeycek. O teren, sırlı dünya daim onıñ yüreginde qalacaq. Onıñ toquğan kilimlerini körgenler ise, bu dülberlikke suqlanıp, quvanacaq. Olar tek renklerni, örneklerni körip olacaqlar. Lâkin o göñül eserleriniñ renkleri, tüsleri içinde saqlı mananı tek Ayşe katanıñ özü bilecek, özü añlaycaq…
Tıpqı ömürimizde er bir insan bir şeyni, istegeni qadar teren manada körgeni kibi…
Uriye KADİROVA
ГОНЪЮЛЬ ЭСЕРИ
Таракъташ… Эх, эски баба-деделеримизнинъ мекяны Таракъташ… Сенде нидже сырлар сакълы… Сенинъ эр бир мааленъден, эр бир бунарынъ башындан нидже такъдирлер келип кечти…
Танъ маали, оданынъ кичик яры ачыкъ тургъан пенджересинден ичериге узакътан эсип кельген серин темиз ава далмакъта. Инсангъа тендюристлик багъышлагъан бу аванен берабер, одагъа къулакъны охшагъан мукъаддес эзан сеси де ашыкъмай яваш-яваш синъе.
Оданынъ ортасында намазлыкъ устюнде Айше ката отура. Эллерини джайгъан алда дува этмекте. Онынъ бурюшкен, амма кене де эписи бир назик ве дюльбер дудакълары Дженабы-Хакъкъа бир шейлер ялварып фысылдамакъта… Къарт къадын эллеринен юзюни охшап, теренден кокюс кечирди. Онынъ эр куню бойле башлана. О къач йыллардыр эр саба намазгъа турып, дувасыны окъумакъны адет эткен.
Ашыкъмай турып о эвининъ басамакъларындан ашагъы тюшти. Азбары кенъ, мейва тереклеринен толу. Эвден айыры азбарынынъ четинде ерлешкен бир одалы эвчигинде онынъ бам-башкъа, озь дюньясы бар. О эр сабасы анда ашыкъа. Сексен еди яшына еткенине бакъмадан, о даим бу озь дюньясына далып, янъы гонъюль эсерлерини ярата.
Къадын эвчикнинъ килитини чевирип, къапусыны ачты. Ичинде ич арткъач бир шей олмагъан одада бойдан-байгъа килимлер тёшели. О, оларны озь къолларынен токъуды. Оданынъ ортасында исе, онынъ ёлдашы, сырдашы, гъонъюль ферагъы олгъан тезьясы турмакъта. Айше ката яшлыкътан берли анасы огреткен усулнен килимлер токъумакъта. Бу тезья анасынынъ вефатындан сонъ, ондан къалгъан екяне тюс олды. Шу тезья анасынынъ асыл тезьясы олмагъанына бакъмадан, оны озю акъылында къалгъан конструкция боюнджа сымарлап, анасында олгъанынынъ тыпкъысыны яптырды.
Айше ката сырдашы башына отурды. Аякъларыны тезьянынъ махсус аячыкъларына тиреди. Обириси кунь башлагъан килимини токъумагъа девам этти. Оны токъур экен, акъылында чешит ойлар айлана берди.
Инсан аджайип бир махлюкътыр. Такъдирнинъ онъа азырлагъан бутюн зорлукъларындан кече, бутюн къыйынлыкъларына чыдай. Адам баласынынъ омюри, ренкли бир килимге бенъзей экен, деп тюшюнди о. Омюримиз де килимлер токъулгъаны киби, чешит ренкли куньлернен
токъулгъан. Эр бир инсаннынъ омюр ёлу чешит тюс нагъмелеринен токъулгъан. Эм къуванчлы, эм аджджы, эм бахтлы…
Миллетимиз не къадар зорбалыкълар корьсе де, эписи бир бу килимлер киби аякъ асты олмасына бакъмайып, къыбрыс килимлерине бенъзер, эп озь чешит ренклеринен, бояларынен парылдап турмакъта. Ватанымызны къайта-къайта озь дюльберлиги, унеринен яраштырмакъта.
Тезьянынъ чекильген йиплери арасындан къара йипни кечирип, бир кучьли, къуветли дарбе ура. Йип аман барып килимнинъ токъулгъан къысымына барып япыша. О энди анда къавий япышып синмекте. О да бу эсерни тешкиль эткен бир парча олмакъта. Тыпкъы бизим омюримизде корьгенимиз къара, аджджы куньлер киби. Эм бу эсерлерни токъугъан тезьягъа охшагъан алда, бизим баш язымызынынъ тюслерини де, Аллаху-Тааля сайлап-сайлап, бир-бир токъуп язмакъта…
Ах, Айше ката, ах… Бу терен маналы фикирлерини, бу ошатувларыны тек о бир де Аллах биледжек. Башындан кечирген о агъыр куньлерини тек озю биледжек. Бутюн хатырлавларыны, бутюн омюрини ондан гъайры кимсе бильмейджек. О терен, сырлы дюнья даим онынъ юрегинде къаладжакъ. Онынъ токъугъан килимлерини корьгенлер исе, бу дюльберликке сукъланып, къуванаджакъ. Олар тек ренклерни, орьнеклерни корип оладжакълар. Лякин о гонъюль эсерлерининъ ренклери, тюслери ичинде сакълы мананы тек Айше катанынъ озю биледжек, озю анълайджакъ…
Тыпкъы омюримизде эр бир инсан бир шейни, истегени къадар терен манада корьгени киби…
Урие КАДИРОВА
