Öşek hastalığı

İslâm dini içtimaiy munasebetler, ahlâqiy areketler, insanlıq aqlarınıñ qorçalanuvı, işanç, raatlıq ve muabbetlik müitini yoq etecek qavğa, tartışma ve küskünliklerge sebep olacaq areketlerden uzaq turmasına büyük emiyet bere. Bu sebepten içtimaiy munasebetlerge zarar ketirgen, temel aqlarnı bozğan ve ahlâqiy zayıflıqqa sebepçi olğan öşek, beftan, yalan, munafıq, fesat, casuslıq, hased kibi söz, fiil ve areketlerni yasaq etti. Bu maqalede eñ büyük hastalıqlardan ekisini baqıp çıqacamız:
1. Öşek
“Öşek” bir insannı özü olmağanda yamanlamaq ve onıñ begenmeycek sözler aytmaqtır. İnsannıñ bedeni, soyu, ahlâqı, işi, urbası, evi, kibi şeyler öşekniñ sebebi ola bile. Közleriniñ qıyışlığı, saçlarınıñ tökülmesi, uzun ya da qısqa böylü, qara ya da sarı teñli olması, kibi sıfatlar aqqında aşağılap laf etilse, öşek olur. Peyğamberimiz (s.a.s.) sahabelerinden: “Öşek nedir bilesiñizmi?”, – dep soradı, sahabeler: “Allah ve Resuli daa yahşı bile”, – dep cevabını berdiler. Peyğamberimiz (s.a.s.): “Qardaşıñnı o, begenmegen bir sıfat ile añmañdır”, – dep tarif etti. Oña: “Ya qardaşımda aytqan sıfat olsa, ne aytarsız?”, – dep sorulğan soñ, “Eger aytılğan sıfat qardaşıñda olsa, işte, o vaqıt öşek olur. Eger olmasa, oña beftan ve iftira etken olursıñ”, – dep buyurdı (Müslim).
Körgenimiz kibi, laf etilgen sıfat o insanda olmasa, buña ğıybet degil de, “beftan”, dep aytıla. Beftan öşekten daa yaramay bir arekettir. Çünki öşekte laf etilgen şeyler adamda bar, beftanda ise yoq.
Peyğamberimizniñ (s.a.s.) hanımı Hazreti Ayşe anamız añlata: “Bir kün Hazreti Peyğamberge: “Ey, Allahnıñ Rasulü! (Qısqa böylü olğanına işaret etip) böyle- böyle olğan Safiye saña yeter”, – dedim. Bunıñ üstüne maña “Ey, Ayşe! Öyle bir söz ayttıñ ki, eger o söz deñizniñ suvunen qarışsa, er alda onı bozar, dadını ve qoqusını bozar edi”, – dep buyurdı. “Bir kün Hazreti Peyğamberge bir insannı areketlerini taqlit etip añlattım. Bunıñ üstüne Allahnıñ Resuli “Qarşılığıñda maña dünyanı berseler bile, bir insannı begenmeycegi bir şeynen taqlit ve sıfatlandırmağa kesen-kes sevmem”, – dep buyurdı (Ebu Davud).
Peyğamberimiz (s.a.s.) bu sözlerinen bizge öşekniñ yaman bir areket olğanını bildire. Yüce Allah Quranda bu ayetnen ğıybetni kesen-kes olaraq yasaq etti: “Ey, iman etkenler! Zannıñ çoqusından saqınıñız. Çünki zannıñ bir qısmı günahtır. Biri-biriñizniñ qusurlarıñıznı araştırmañız. Biri-biriñizniñ ğıybetini yapmañız. Angi biriñiz ölü qardaşıñıznıñ etini aşamağa ister? İşte, bundan igrendiñiz! Allahqa qarşı kelmekten saqınıñız. Şübesiz, Allah tövbeni qabul eticidir, pek merhametlidir” (“Hucurat” suresi, 49/12 ayet). Bu ayet-i kerimede Yüce Allah, insanlıq aqlarını bozğan üç davranuvdan saqınılmasını emir ete. Bular: “yaman zan etmek”, “insanlarnıñ gizli allarını araştırmaq” ve “öşek yapmaq”tır. Bu üçü aqlarnı bozğan, cemiyetniñ raatlıq ve sağlamlığını yoq etken areketlerdir. Er üçü de insan ve toplum ayatında tedavisi pek qıyın olğan yaralarnı açqan hastalıqlardır. Hususan, öşek, pek çirkin bir arekettir. Bu çirkinlikni Allah ölgen bir insannıñ etini aşamaqnen qıyaslay. Ölü bir insannıñ etini aşamaq ne qadar çirkin olsa, öşek de o qadar çirkin bir arekettir. Bu beñzetüv müminlerni işbu areketten uzaqlaştırmaq ve öşek günahınıñ büyüklügini köstermek içündir.
Sahabeden Sufyan b. Abdullah (r.a.) añlata: “Ey, Allahnıñ Resuli! Maña sım-sıqı sarılacağım bir amel söyle”, – dedim. Peyğamber Efendimiz: “Rabbim Allah de, soñra dos-doğru ol!”, – dep buyurdı. Oña “Ey, Allahnıñ Resuli! Aqqımda qorqacağım şeylerniñ eñ telükelisi nedir?”, – dedim. Tilini (elinen) tuttı ve soñra “İşte, budır”, – dep buyurdı (Tirmizi).
Öşek, söz, yazı ve fiil ile yani el, qol, köz, qaş işaretlerinen de yapıla bile. Öşekçi içindeki yaman tüşüncesini işaretlernen köstergen ola.
Öşek yapqan insanğa qarşı ne yapmaq kerek?
Bir insannıñ onıñ aqqında öşek yapqanlarını eşitse, men de olar aqqında laf etecem, dep aytmaq aqqı yoq. Çünki eger böyle yapsa, özü de öşek yapqan insanlarnıñ alına tüşer, büyük günah işler.
Bir insannıñ yanında öşek yapılsa, iç bir şey aytmayıp, öşekni diñlemek, dinimizge köre, yañlıştır. Mümin qardaşımıznıñ arqasından laf etilmesine, öşek yapılmasına ruhset bermemek kerek. Bunıñ eki yolu bar.
1) Bunı söznen toqtatmağa tırışır. Ğıybet etmekniñ haram ve büyük günah olğanını aytar. Bu – müminniñ, eyilikni emir etip, yamanlıqtan uzaqlaştırmaq vazifesidir. Qurannıñ pek çoq ayetinde bu mevzu müminlerge vazife olaraq yüklendi. Allahu Tealâ: “Mümin erkek ve mümin qadınlar biri-birileriniñ dostudır, eyilikni emir eter, yamanlıqtan uzaqlaştırırlar…” (“Tövbe” suresi, 9/71 ayet). Peyğamberimiz (a.s.) ise: “Sizden kim bir yamanlıq körse, onı elinen deñiştirsin, elinen deñiştirmege küçü yetmese, tilinen deñiştirsin, til ile deñiştirmege küçü yetmese, qalbinen (fikirnen oña qarşı çıqsın). Bu imannıñ eñ zayıf olğanıdır”, dep buyura (Müslim). Körgenimiz kibi, mümin bu emirlerge boysunıp, bir haram işlenmesine izin bermemek kerek, mania olmalı.
2) Sözlerinen öşek yapılmasını toqtatıp olamasa, iç olmadım, öşekke ortaq olmamalı, öşek sözlerini diñlememeli, öşek yapılğan yerni terk etmelidir.
Öşek etmekniñ cezası nedir?
Öşek aqqında ayet ve hadislerde dünyada körülecek bir ceza bildirilmegen. Ancaq tövbe etilmese, ya da afu sorulmasa, ahirette cezasını çeker. Onıñ içün mümin öşek etmemeli. Yapqan olsa, günahına tövbe etmeli, öşek yapqan insandan afu ve elâllıq soramaq kerek. Aks alda ahirette “Müflis” (bankrotqa oğrağan) vaziyetine tüşecek, sevaplarından öşek etken kimsege bermek mecbur olacaq (Tirmizi). Tabiin alimlerden Hasan Basri onıñ aqqında öşek yapqan birisine bir tabaq hurma yollağan ve: “Eşitkenime köre, amelleriñden bir miqdar maña ediye etkensiñ, men de hurma yollap, qarşılıq berdim, ediyemni qabul et”, – degen edi.
Buña köre, aqılnı qullanğan, ayet ve hadislerni tüşüngen, ahiretke iman etken musulman özüni ğıybet belâsından qorçalamalı.
Allah cümlemizni em dünyada, em de ahirette zarar bergen bu hastalıqtan qorçalasın!

Memba Kırım Müftülüğü