Közümiz Açıq Olğanda Bala-Çağamızğa Tilimizni Ögreteyik
Ne oldı bizge dostlar? Ne içün balalarımız öz tilinde laf etmey? Bumı edi bizge keregi?
Vatanımızğa tilimizni unutmaq içün qaytıp keldikmi? Ne içün bu vaziyet bizni raatsızlamay? Biz ne bekleymiz? Yoqsa tilimizni tez-tez unutsaq, soñ bizge cennet qapıları açılacaqmı? Bizge Stalin kibi zalımlar daa neler yapmaq kerek de biraz közümiz açılsın? Aytıñız, tuvğanlarım, aytıñız, indemeyip oturmañız. Pek telâşlı bu vaziyetten çıqmaq içün bizge ne yapmaq kerek?
Yanımızda çingeneler otura. Azbarları bala tolu. Yanlarından keçkende, toqtalıp ne tilde laf ete ekenler dep diñlenem. Şaşılacaq şey! Bir qarış boyu olğan çingene balaçığı ağalarınen öz tilinde laf ete. Doğrusını aytacaq olsam, olarğa pek suqlandım.. Baq sen, deyim, bir avuç bu halqnıñ mektebi olmasa, kitabı ve ocası olmasa, gazetası, jurnalı olmasa, radiosı, televideniyesi olmasa, nasıl ola da olar öz tilinde laf ete? Soñ öz-özüme cevap berem: “Quş yuvasında
körgenini küte” degenleri kibi, çingene balaları öz tilini qorantalarında eşitip ögrene, añlaşılğanına köre, anası ve babası öz boyun borcunı unutmay.
Seyran oca Üseinov
Козюмиз Ачыкъ Олгъанда Бала-Чагъамызгъа Тилимизни Огретейик
Не олды бизге достлар? Не ичюн балаларымыз озь тилинде лаф этмей? Бумы эди бизге кереги?Ватанымызгъа тилимизни унутмакъ ичюн къайтып кельдикми? Не ичюн бу вазиет бизни раатсызламай? Биз не беклеймиз? Ёкъса тилимизни тез-тез унутсакъ, сонъ бизге дженнет къапылары ачыладжакъмы? Бизге Сталин киби залымлар даа нелер япмакъ керек де бираз козюмиз ачылсын? Айтынъыз, тувгъанларым, айтынъыз, индемейип отурманъыз. Пек теляшлы бу вазиеттен чыкъмакъ ичюн бизге не япмакъ керек?
Янымызда чингенелер отура. Азбарлары бала толу. Янларындан кечкенде, токъталып не тильде лаф эте экенлер деп динъленем. Шашыладжакъ шей! Бир къарыш бою олгъан чингене балачыгъы агъаларынен озь тилинде лаф эте. Догърусыны айтаджакъ олсам, оларгъа пек сукъландым.. Бакъ сен, дейим, бир авуч бу халкънынъ мектеби олмаса, китабы ве оджасы олмаса, газетасы, журналы олмаса, радиосы, телевидениеси олмаса, насыл ола да олар озь тилинде лаф эте? Сонъ озь-озюме джевап берем: “Къуш ювасында
корьгенини куте” дегенлери киби, чингене балалары озь тилини къоранталарында эшитип огрене, анълашылгъанына коре, анасы ве бабасы озь боюн борджуны унутмай.
Бир кере маршрутканен кеткенде токътавларнынъ биринде маршруткагъа эки балалы чингене апайы чыкъты, къолунда къучакъ баласы, экинджиси (алты-еди яшларында огъланчыкъ) анасынынъ янына келип отурды. Бираздан бу огъланчыкъкъа рус тилинде суаллер берип башладым. Огъланчыкъ индемей, манъа къыйыш-къыйыш бакъа. Анасындан: «А что, он по-русски не понимает?» – деп сорадым, – «Понима-а-ает!…, просто он с характером» – деди анасы. – «А свой язык он знает?» – деп бир даа сорадым шу апайдан. – «Конечно, знает… Что вы!.. У нас на этот счёт очень строго. Наши дети свой
язык знают. А как же иначе?..»
Бу сёзлер меним яныкъ юрегиме пек тесир этти. Ай-ай, бизим къоранталарда да ойле олса экен!
Сейран оджа Усеинов
