Mustafa Edige Kırımal – .
Kırım Tatarlarının tarihi üzerine yaptığı titiz araştırma ve yayınlarıyla tanınır
Mustafa Edige Kırımal (doğum adı Edige Szynkiewicz ; 1911 BAKHCHYSARAI – 22 Nisan 1980 Münih ) bir oldu Kırım doğumlu Lipka-Tatar politikacı. Kirimal, en çok 20. yüzyılın ilk yarısında Kırım Tatarlarının tarihi üzerine yaptığı titiz araştırma ve yayınlarıyla tanınır .
O Dergi, İnceleme Enstitüsü yayınlarından birinin editörü olarak görev yaptı SSCB içinde Münih ve yaşayan etnik azınlıkların kaderi keşfetmek için ilk bilim adamları arasında yer aldı Sovyetler Birliği . Erken dönem Edige’nin Lipka Tatar bir aileden gelen babası Mustafa Shinkievich, Birinci Dünya Savaşı’ndan önce Kırım’a taşınmıştı . 14. yüzyılın sonlarında Litvanya’ya kaçan Altın Orda Hanı Toktamiş komutasındaki askerlerin soyundan geliyordu . 1911’de Bahçesaray’da doğan Edige, erken eğitimini Yalta yakınlarındaki Dereköy’de, Yalta’daki Rus spor salonundan mezun oldu.
Şimdi Kırım Devlet Tıp Üniversitesi olan Simferopol’deki Pedagoji Enstitüsüne kaydoldu , ancak Kırım Tatar milliyetçi faaliyetlerine katılımı , Kırım’da kalmasını imkansız hale getirdi. Sürgün Yılları Binlerce Tatar’ın tutuklanması, infaz edilmesi ve sınır dışı edilmesinin damgasını vurduğu Sovyet baskısı, Edige’yi Azerbaycan’a ve oradan da İran’a kaçmaya zorladı . 1932’de İstanbul’a geldi . İki yıl sonra, o zamanlar Polonya yönetimi altındaki Vilnius kentinde hizmet veren amcası Yakup Shinkievich’e katıldı . Edige , 1939’da Vilnius Üniversitesi’nden siyaset bilimi bölümünden mezun oldu . Eylül 1939’da Polonya’nın Alman güçleri tarafından işgal edilmesinin ardından önce Berlin’e oradan da İstanbul’a gitti. Almanya’nın Ukrayna ve Kırım’ı işgali sırasında (1941–44) Kirimal, Kırım Tatarlarının haklarını ve korumasını sağlamak için Almanya’da aktifti ve daha sonra Kırım’dan gelen mültecilerin Alman kamplarına yerleşmesine yardım etti.
Gerhard von Mende ona “Kırım Tatar Ulusal Merkez Komitesi Başkanı” unvanını verdi. Dünya Savaşından sonra II.Dünya Savaşı sona erdikten sonra , Kirimal yüksek lisans eğitimine devam etti ve doktorasını Almanya’daki Münster Üniversitesi’nden aldı .
Sıklıkla alıntılanan monografisi, ‘Der Nationale Kampf der Krim-türken – Kırım Tatarlarının Ulusal Mücadelesi’ (Emsdetten / Westfalen, 1952) tezine dayanıyordu . 1954’te Münih’te yeni kurulan SSCB Araştırma Enstitüsü’nün (Institut zur Erforschung de UdSSR) kadrosuna katıldı ve Enstitü’nün Türkçe yayını olan “Dergi” nin editörü oldu . Kirimal, Kırım Tatarlarının Rus ve Sovyet yönetimi altındaki tarihiyle ilgili çok sayıda makale yayınladı. Türkçe, Lehçe ve Almanca bilmektedir .
Enstitü kapandığında 1972’de emekli oldu ve 1980’de sürgünde yaşadığı Münih’te öldü. Cenazesi , 27 yıl sonra 2007 yılında Batı Avrupa Kırım Tatar Kültür Merkezi tarafından İstanbul üzerinden Simferopol’e Münih’ten nakledildi .
KAYNAK : Mustafa Edige Kirimal – https://tr.abcdef.wiki/wiki/Mustafa_Edige_Kirimal
