QIRIMTATAR ATALAR SÖZLERİ – TİL VE SÖZ AQQINDA
QIRIMTATAR ATALAR SÖZLERİ
Tertip eticiden
Diqqatıñızğa teklif etilgen bu cıyıntıq keniş oquyıcılar dairesini qırımtatar atalar sözlerinen tanış
etüvde birinci ıntılıstır. Cıyıntıqqa soñki 10-12 yıl zarfında toplanğan atalar sözleriniñ yalıñız bir
qısmı kirsetildi.
Cıyıntıqnı azırlavda bir sıra arqadaşlar, hususan merum folklorcımız Alim Fetislâmov faydalı
keñeşlerinen ve öz iştiraklerinen ameliy yardımda bulundılar.
Halqımıznıñ ağız yaratıcılığını ebediyleştirüv kibi alicenap işke qoşqan bu küçük issemizde,
şübesiz, bazı bir nuqsanlar da yoq degildir. Şay eken, oquyıcılar bu hususta öz fikirlerini ve
tevsiyelerini yazıp yollay bileler.
Toplağan ve tertip etken
Riza FAZIL
1971 s.
TİL VE SÖZ AQQINDA
Adamnı küldürgen de til, küydürgen de.
Tatlı söz baldan tatlı.
El ağzına elli arşın bez yetmez.
Til – aqıl terazesidir.
Sözüñnen işiñ bir olsun.
Sözü aqnıñ işi aq.
Özüne baqma, sözüne baq.
Aşnıñ dadı – tuznen.
Adamnıñ dadı – söznen.
Atılğan oq keri qaytmaz, aytılğan – söz.
Yürümege bilmegen yolnı bozar,
Söylemege bilmegen lafnı bozar.
Yahşı sözge can qurban.
Cemaatnıñ sözü dağ avdarır.
Tükürsen tükürçigiñni yalama.
Til yarası pıçaq yarasından müşküldir.
Kötek etten öter, söz – süyekten.
Aqlı qısqanıñ tili uzun.
Doğru söz ölmez.
Yel esmey yapraq teprenmez.
Ayvan boynuzından tutulır, insan – sözünen.
Ayvan boynuzınen küçlü, insan – sözünen.
Göñlü boşnıñ, tili le boş.
İnsan ölür, aytqan sözü qalır.
İndemezden iş çıqar,
Şatalaqtan söz çıqar.
Çoq ağız bir olsa, bir ağız yoq olur.
Arslan izinden qaytmaz,
Yigit – sözünden.
Aytqanğa baqma, aytqanına baq.
Lafnıñ soñu başından belli.
Diñlegen özüni eşitir.
Başıñnıñ selâmetligini isteseñ tiliñni tıy.
Çoq laf etken çoq yañılır.
Tatlı söz yılannı yuvasından çıqarır.
Yipniñ uzunı yahşı, sözniñ – qısqası.
Qızım, saña aytam,
Kelinim, sen diñle.
Uzaqtan davulnıñ sesi hoş kelir.
Yigitniñ sözü birdir.
Yahşı söz filni de yolğa qoyar.
Yahşı haber yatıp qalmaz.
Er söz yerince aytılır.
Çoq bilseñ de, az söyle.
Yaman haber tez cayrar.
Sevdirgen de til, bezdirgen de.
Doğru söz qılıçtan keskindir.
Soray-soray İstanbul tapılğan.
Uyma şeytan sözüne.
Qul eter seni özüne.
Tiliñnen göñlüñ bir olmalı.
Lafnı tüşünip ayt.
Göñlüñdeki – tiliñde.
Doğru söz accı olur.
İnsannıñ belâsı tilindedir.
Söz ağzından çıqqance seniñki.
Ağzından çıqqan soñ – elniñki.
Köteknen añlatma, lafnen añlat.
Uydurmağq bilmeseñ qoşma,
Qonuşmağa bilmeseñ qoşulma.
Til – yürekniñ anahtarı.
Özü doğrunıñ sözü doğru.
Suv kiçikniñ, söz büyükniñ.
Tilniñ, uzunı dellâlğa kerek.
Laf yerini tapsın da, kene canım, kene közüm.
Söz yerince aytılsa, sözdir.
Atalar sözü – aqılnıñ közü.
Yol bilmeseñ, yolnı sora yürgenden,
Laf bilmeseñ, lafnı sora bilgenden.
El ağzına elek tutulmaz.
Yigitniñ sözü – demirniñ kertigidir.
Tili bekniñ – başı sağ.
Kiçik anahtar büyük qapılarnı açar.
Qattı söz qabırğadan keçer.
Aqiqiy söz aqqan suvnı toqtatır.
Ateş almağa barğan apaynıñ otuz ağız lafı bar.
Accığa tatlı berilmez.
Tili usta – qolu qısqa.
Tilniñ ucunda qılıçnıñ küçü.
Şıbırdağanıñ Şıbanğa eşitile.
Yahşı söz – can azığı,
Yaman söz – baş qazığı.
Atalar sözünde altın bar.
Az ayt – naz ayt.
Atalar sözüni tutmağan qatalar.
Aytqan saça, diñlegen cıya.
Söyleseñ – el begensin,
Yürseñ– yol begensin.
Abaylamay söylegen, avurmay öler.
Çoq yürgen adaşır,
Çoq söylegen yañlışır.
Altıağızlıq amamda yaraşır.
Qulaq – eki, til – bir,
Eki diñle, bir söyle.
